Ήδη από την πτώση της Κωνσταντινούπολης οι Έλληνες είχαν βαθειά πίστη στους οιωνούς. Τον καιρό της Ναυμαχίας οι Έλληνες από την χαρά τους για την συμμαχία διέδιδαν και εξηγούσαν προφητικά μηνύματα και σημεία. Μάλιστα κυκλοφορούσαν και έντυπα με «προγνωστικά».
Το καλοκαίρι του 1570 ο Γεώργιος Μειζότερος έφερε στο Μιλάνο την πληροφορία για εμφάνιση τριών ήλιων στην Κωνσταντινούπολη. Ο ουράνιος αυτός οιωνός ερμηνεύθηκε ότι ο βασιλιάς Φίλιππος θα ανακηρυχθεί αυτοκράτορας και της Ελλάδας και της Τραπεζούντας. Άλλη ερμηνεία που δόθηκε ήταν πως τρεις δυνάμεις (Πάπας, Ισπανία, Βενετία) θα νικήσουν τους Τούρκους και θα οδηγήσουν στην απελευθέρωση τους Έλληνες.
Πριν την Ναυμαχία έπεσε το φάτνωμα του Ναού της Μέκκας. Ο Σουλτάνος διέταξε να κτισθεί με λίθους, σαν έμβλημα της στερεότητας της αυτοκρατορίας του.
Την 1 Σεπτεμβρίου του 1570 κυκλοφόρησε έμμετρο, γραμμένο στο ενετογραικικό ιδίωμα, που αποδίδεται στον Μανώλη Μπλέσση -«prognostico»- και παρέθετε τα οράματα που έβλεπε «passa imera».
Το 1570 ο Esteban Lopez de Avilla έφερε από την Κωνσταντινούπολη στη Νάπολη είδηση ότι εμφανίστηκαν εκεί σταυροί που σκόρπισαν ελπίδα και φόβο στους Τούρκους.
Ο Σελίμ αναχωρώντας από Κωνσταντινούπολη για Αδριανούπολη (Edirne) με την ακολουθία του είχε διάφορες ατυχίες. Λύθηκε και έπεσε κάτω δυο φορές το τουρμπάνι του, το άλογό του έχασε τον βηματισμό του κι έπεσε μαζί με τον αναβάτη του. Κάποιος δε παρακείμενος που προσέτρεξε σε βοήθεια του σουλτάνου κρεμάστηκε γιατί τόλμησε να αγγίξει τον «πολυχρονεμένο».
Λίγες ώρες πριν από την Ναυμαχία οι Τούρκοι, βγαίνοντας από τον κόλπο της Ναυπάκτου στο Ιόνιο, είδαν ένα κοπάδι κοράκια που έκρωζαν, να πετούν επάνω από τον στόλο τους, οιωνός που ερμηνεύθηκε ως κακός.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1571 οι άνδρες της «Real» –κι οι άλλοι επί των πλοίων του χριστιανικού στόλου- είδαν μετεωρίτη να σχίζεται στα τρία. Ορισμένοι το εξέλαβαν ως σημάδι καλής τύχης. Όλοι όμως ταράχθηκαν.
Η έντονη θρησκευτικότητα, η βαθιά πίστη στα όρια του πάθους, έκαναν τους επικεφαλής (βασιλιάς Ισπανίας, Πάπας, ναύαρχοι) να προειδοποιούν «λόγω απόκρυφων σημείων» τους μαχητές –μέσω διαταγμάτων, εντολών, προφορικών διαταγών- πως, αν οι άνδρες του Ιερού Συνασπισμού έδειχναν «κακή διαγωγή» θα έθεταν σε κίνδυνο την αποστολή και θα έχαναν την «Θεία Χάρη και την Θεία Προστασία». Έτσι απαγορεύθηκε να βλαστημούν τα τσούρμα, να παίζουν ζάρια ή άλλα τυχερά παιγνίδια της εποχής, και φυσικά δεν υπήρχε το πλοίο-πορνείο που συνήθως ακολουθούσε αποστολές πολυήμερης απομάκρυνσης. Οι ιερείς σε κάθε πλοίο λειτουργούσαν δυο φορές την ημέρα, κι οι άνδρες έπρεπε να εξομολογούνται καθημερινά και να μετανοούν. Επιβλήθηκε σε όλους η προσευχή και οι στρατιώτες στέκονταν στη σειρά καθ’ εκάστη για να μεταλάβουν σε υπαίθριες λειτουργίες.
Ό,τι βίωναν στην καθημερινή τους ζωή οι επικεφαλής, το μετέφραζαν σε θεϊκό σημάδι, γεγονός που επιδρούσε στην ψυχολογία τους. Την ώρα της Ναυμαχίας, και μάλιστα στην αρχή της, η ξαφνική αλλαγή του αέρα που έγινε, έδωσε πλεονεκτική θέση τους χριστιανούς και ελήφθη ως θεϊκό σημάδι.
Δυο προφητείες του Αγίου Ισιδώρου της Σεβίλλης (560-636) περιέγραφαν μια μεγάλη μάχη εναντίον των απίστων, την οποία θα ακολουθούσε νίκη των χριστιανικών δυνάμεων επικεφαλής των οποίων θα ήταν ένας νεαρός. Άλλη προφητεία που είχε προκαλέσει μεγάλη αγωνία και που έχαιρε δημοτικότητας, έλεγε πως οι Μέδικοι το 1571 θα έχαναν «τη Φλωρεντία». Στις 12 Οκτωβρίου οι νικητές έκαψαν τη γαλέρα των Μεδίκων «Φλωρεντία», αφού την απογύμνωσαν, γιατί ήταν ολοσχερώς κατεστραμμένη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι προφητείες που έχουν γραφεί στην ελληνική. Πρόκειται για τους «Χρησμούς του Λέοντος του Σοφού» (866-912), που εικονογραφήθηκαν από τον Γεώργιο Κλόντζα (1530-1608). Αποδίδονται στον λόγιο αυτοκράτορα Λέοντα Σοφό κι ανήκουν στην παράδοση των αινιγματικών κι αποκρυφιστικών κειμένων με σημαντική παρουσία ήδη από την εποχή των Κομνηνών. Πρόκειται για κείμενα γριφώδη και ασαφή που επιδέχονται ποικίλες ερμηνείες και προλέγουν καταστροφές, πολεμικά γεγονότα, πτώσεις βασιλείων. Παραλαγή των «Χρησμών» συντάχθηκε, ελληνικά και λατινικά, από τον κρητικό μαθηματικό και φιλόσοφο Francesco Barozzi το 1590 και απευθύνεται στον Βενετό διοικητή της Κρήτης Giacomo Foscarini. Την εποχή του ήταν έντονα τα αποτελέσματα της Ναυμαχίας, ενός γεγονότος που αναφέρεται αινιγματικά στους «Χρησμούς» όπου σημειώνεται η πτώση των Τούρκων, και η ένωση όλης της χριστιανικής οικουμένης σε μία Εκκλησία. Σημειώνεται χαρακτηριστικά: «Ο τοίνυν εξοχώτατος και των συνετών πρώτιστος κύριος Ιάκωβος Φωσκαρήνης, γενικώς ων και άρχος του των Ενετών στόλου ακούσας ότι ο των αγαρηνών στόλος εκπλεί ήθεν εις απάντησιν του στόλου του ρυγός ρε Κάρλου εις ον αρχός ήν γενικώτατος ο αυτού ομαίμων τούνομα δον Τζουάνες, οίτινες ενωθέντες εις και των παρελθόντι χρόνω της νίκης εξήλθον. Ο γουν των αγαρηνών δεσπόζων αλούτζανης καταμαθών την ονόμοιαν και φοβηθείς μήπως τα αυτά α και πρότερον πάθωσι προς τους λιμένας της Μοθοκορώνης τον στόλον εισήγαγε τοις αρήκτοις τύχεσι ως πόλεων τούτον διατηρούμενος, οι δε Χριστιανοί περιεκύκλουν την πόλιν κατασκάψαι αυτόν ορεγόμενοι. Μη έχονες δε το ποθούμενον εκπληρώσαι απήεσαν και τα μέρη των κορυφών κατελάμβανον, ίσως και οι εχθροί εξέλθωσι της εκείθεν φυλακής. Αυτοί δ’ εξελθόντες εις την Κωνσταντινούπολιν έφθασαν και εκείσε τελείως διεφυλάχθησαν». Για δε το ισόχρονο της Ναυμαχίας τέλος της Κύπρου: «Ουαί σοι τλήμων και κεκαυμένη Κύπρος / τάλαινα, ζοφώδη και βεβορβορωμένη…».
Μετά δε την Ναυμαχία, τόσο το αντιπροσωπευτικό κι ευλογημένο λάβαρο της Ιερής Συμμαχίας, όσο και τα άλλα όπου απεικονίζετο ο Εσταυρωμένος ή η Παναγία δεν υπέστησαν ζημιά κατά την σύγκρουση, παρόλο που οι μπάλες των αρκεβούζιων, τα βέλη, αλλά και τα άλλα όπλα «έρρεαν σαν ρέμα» σκορπίζοντας θάνατο, και τα πλοία ήταν πολύ κοντά το ένα στο άλλο «όπως τα δένδρα στο πυκνότατο δάσος». Το γεγονός αυτό αναφέρεται στα ισπανικά αρχεία ως «curioso episodio».
Με τη μεγάλη αυτή νίκη ξαναήλθαν στην επιφάνεια προφητείες και δημιουργήθηκαν νέες για την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης και της Ιερουσαλήμ.
Ο Paruta λέει πως η μάχη στους Κουρτζουλάρους ήταν «σπάνιο φαινόμενο όλων των αιώνων». «Έργο της Θείας Χειρός δια την υπέρ των χριστιανών συναρωγήν και των φυσικών στοιχείων». «Γεγονός απρόοπτον σώσαν τον κόσμον και τον πολιτισμόν». Ο δε Braudel απεκάλεσε τον don Juan «Εργάτη της μοίρας».
Αναμφίβολα ο Πάπας Πίος Ε΄ γνώριζε τις σύγχρονες προφητείες, καθώς επίσης και τις ικανότητες του Δον Χουάν τον οποίο επέλεξε για επικεφαλής της Ιερής Συμμαχίας. Μετά δε την νικηφόρα Ναυμαχία υπεδέχθη τον Αρχιναύαρχο με φράση από την Αποκάλυψη του Ιωάννου: «Εγένετο άνθρωπος απεσταλμένος παρά Θεού, όνομα αυτώ Ιωάννης». Ιω. α΄ 1-17.
Ξημερώματα της 7ης Οκτωβρίου λειτούργησε στην βασιλική της Santa Maria Maggiore από όπου έδωσε εντολή σε όλους τους ιερωμένους και σε όλα τα μοναστήρια να διπλασιάσουν τις προσευχές τους –«εκείνη την ημέρα και όλη τη νύχτα την προηγούμενη»- για τη νίκη της Χριστιανοσύνης και να κάνουν αυστηρή νηστεία. Μετά το πέρας της λειτουργίας κατευθύνθηκε με υπουργούς και τον καρδινάλιο γενικό ταμία των καταστημάτων «tesoriere generale Bartolomeo Buffotti da Bibbiena di negozi» σε αίθουσα όπου θα συζητούσαν έκθεση για τα οικονομικά θέματα της Αγίας Έδρας. Ξαφνικά ο Πάπας παραμέρισε, πλησίασε και άνοιξε το κοντινότερο παράθυρο και έμεινε κάμποση ώρα να κοιτά τον ουρανό προσευχόμενος. Στη συνέχεια σταυροκοπήθηκε, χαμήλωσε με την ευσέβεια που τον διέκρινε το κεφάλι του και κατευθύνθηκε προς τον έκπληκτο συνεργάτη του λέγοντας: «Πορεύσου με τον Θεό. Δεν είναι ώρα για οικονομικές συζητήσεις. Αλλά ώρα να ευχαριστήσουμε τον Κύριο γιατί ο στόλος μας μόλις τώρα ενίκησε τον τουρκικό». Στο πρωτότυπο κείμενο του Tommaso Maria Minorelli υπάρχει η παραπομπή: “Illam Pius impetravit ac eodem tempore quo illam nostril reportarunt divinitus revelatam praenovit”. (Ο Πάπας κατάλαβε τη νίκη αυτή, και το ίδιο λεπτό τούς ανέφερε ότι είχε αντίληψη της θείας επέμβασης).
Εικόνα: Σύγχρονη με την Ναυμαχία απεικόνιση του Τούρκου Καπουδάν Μουεζίν-ζαντέ Αλή Πασά. Έργο ανώνυμου Γερμανού.
Ευρυδίκη Λειβαδά