2.-Από την επισκόπηση της ελληνικής ποινικής νομοθεσίας είναι φανερό, ότι ουδέποτε καθιερώθηκε στην Ελλάδα ποινική ευθύνη των νομικών προσώπων. Στο ελληνικό δίκαιο τα νομικά πρόσωπα δεν μπορούν να έχουν ποινική ευθύνη, στο μέτρο που ούτε κατά κυριολεξία πράττουν ούτε έχουν ενοχή για τις πράξεις που κατά πλάσμα δικαίου τους καταλογίζονται. Έτσι το δίκαιό μας αναγνωρίζει μόνο τη δυνατότητα επιβολής αστικών και διοικητικών κυρώσεων σε βάρος τους. Αποσπασματικά, όμως, σε ορισμένους ειδικούς ποινικούς νόμους προβλεπόταν ότι αν ένα φυσικό πρόσωπο τελέσει αξιόποινη πράξη για λογαριασμό ενός τρίτου προσώπου, φυσικού ή νομικού, τότε το τελευταίο δύναται να κηρυχθεί εις ολόκληρον υπόχρεο για την καταβολή της χρηματικής ποινής, που επεβλήθη στον αυτουργό. Χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας διάταξης αποτελούν το άρθρο 28 παρ. 4 του Ν. 1650/1986 για την προστασία του περιβάλλοντος. , καθώς και τα άρθρα 161 και 162 του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα (Ν. 2960/2001) σύμφωνα με τα οποία στην περίπτωση της λαθρεμπορίας είναι δυνατό να κηρυχθεί «αλληλέγγυα συνυπεύθυνος αστικά μετά του καταδικασθέντος για πληρωμή της καταγνωσθείσας χρηματικής ποινής» και ο κύριος ή ο παραλήπτης των λαθραίων εμπορευμάτων, οι ιδιοκτήτες πλοίων και λοιπών μεταφορικών μέσων, καθώς επίσης και οι εταιρείες μεταφορών που διευκόλυναν τη μεταφορά των εμπορευμάτων αυτών. Στις ανωτέρω περιπτώσεις συγκαταλέγονται και τα νομικά πρόσωπα, τα οποία φέρουν μια από τις αναφερθείσες ιδιότητες. Παρά το γεγονός, ότι στις ανωτέρω διατάξεις γίνεται λόγος για εις ολόκληρον αστική ευθύνη του τρίτου φυσικού ή νομικού προσώπου, εν τοις πράγμασι πρόκειται για αμιγώς αντιπροσωπευτική ποινική ευθύνη για αλλότριες πράξεις από τη στιγμή που το φυσικό ή νομικό πρόσωπο προς όφελος και για λογαριασμό του οποίου τελέσθηκε η αξιόποινη πράξη καλείται να καταβάλει τη χρηματική ποινή, στην οποία καταδικάστηκε ο φυσικός αυτουργός του εγκλήματος.
Ο Έλληνας νομοθέτης, συνεπής στη μη αναγνώριση της ποινικής ευθύνης των νομικών προσώπων κατέφυγε συχνά στην επιβολή αμιγώς διοικητικών κυρώσεων. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν το άρθρο 10 του Ν. 3560/2007, σύμφωνα με το οποίο στην περίπτωση των αξιοποίνων πράξεων της ενεργητικής δωροδοκίας και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομη δραστηριότητα, που τελούνται προς όφελος και για λογαριασμό νομικού προσώπου πέραν της ποινικής ευθύνης του φυσικού προσώπου, δύναται να επιβληθεί και στο νομικό πρόσωπο«α. διοικητικό πρόστιμο μέχρι του τριπλάσιου της αξίας του οφέλους που επιτεύχθηκε ή επιδιώχθηκε ή β. προσωρινή ή σε περίπτωση υποτροπής οριστική απαγόρευση άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας ή γ. πρόσκαιρος ή οριστικός αποκλεισμός από δημόσιες παροχές ή ενισχύσεις.». Εξίσου το άρθρο 41 του Ν. 4251/2004 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 του Ν. 3875/2010) προβλέπει, ότι σε περίπτωση τέλεσης των προβλεπόμενων στα άρθρα 187 και 187Α ΠΚ αξιοποίνων πράξεων μέσω ή προς όφελος ή για λογαριασμό νομικού προσώπου, τότε κατά του νομικού προσώπου επιβάλλονται διαζευκτικά αντίστοιχες με τις προαναφερθείσες διοικητικές κυρίως κυρώσεις.
Έπειτα, λοιπόν, από επισκόπηση και άλλων συναφών διατάξεων καθίσταται πλέον σαφής ο προσανατολισμός του Έλληνα νομοθέτη στην επιβολή αμιγώς διοικητικών κυρώσεων, όπως τα διοικητικά πρόστιμα, ο αποκλεισμός από δημόσιες παροχές και ενισχύσεις, η προσωρινή ή και οριστική απαγόρευση άσκησης ορισμένης επιχειρηματικής δραστηριότητας, η δικαστική εποπτεία και εσχάτως το προσωρινό ή οριστικό κλείσιμο των εγκαταστάσεων, που χρησιμοποιήθηκαν ως μέσω για την τέλεση των αξιοποίνων πράξεων. Εν τούτοις η επιβολή κυρώσεων διοικητικής κατά βάση φύσεως θα έπρεπε να επαναξιολογηθεί επί τη βάσει του ότι αφενός οι εν λόγω κυρώσεις επιβάλλονται από τη Διοίκηση και όχι από τα Δικαστήρια, γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την απουσία των εγγυήσεων της ποινικής δίκης, και αφετέρου ότι το ύψος των προβλεπόμενων από τις επιμέρους νομοθετικές διατάξεις και επιβαλλόμενων από τη Διοίκηση κυρώσεων είναι πολλές φορές δυσανάλογο σε σύγκριση με το ύψος της χρηματικής ποινής, που δύναται να επιβάλει ένα ποινικό δικαστήριο.
Αντώνης Π. Αργυρός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 18/11/2019 #ODUSSEIA #ODYSSEIA