Ὡς γνωστόν, ὁ Πλάτων ἀνέπτυξε εἰς τήν «Πολιτείαν» κατά σειράν τά κάτωθι πέντε πολιτεύματα: Τήν Ἀριστοκρατίαν, τήν Τιμοκρατίαν ἢ Τιμαρχίαν, τήν Ὀλιγαρχίαν, τήν Δημοκρατίαν καί τήν διαδεχομένην ταύτην Τυραννίαν.
Ἐπειδή λοιπόν θεωρῶ, ὃτι ἡ κατάστασις ἐν Τουρκίᾳ σήμερον ὑπό τόν Πρόεδρον Ἐρντογάν προσομοιάζει σχεδόν πλήρως μέ τήν περιγραφήν τοῦ Πλάτωνος εἰς τό κεφάλαιον τῆς Τυραννίας, ἐθεώρησα καλόν ὃπως διά τούς ἐκλεκτούς ἀναγνώστας παραθέσω ἐν ὀλίγαις γραμμαῖς τάς περί Τυραννίας σκέψεις καί ἀπόψεις τοῦ Πλάτωνος.
Μελετῶν κάποιος ταύτας ἀντιλαμβάνεται πλήρως, ὃτι ὁ τρόπος τῆς συμπεριφορᾶς καί ἀντιδράσεως τοῦ Τούρκου Προέδρου εἶναι ἀκριβῶς ἐκεῖνος τοῦ Τυράννου καί τό πολίτευμα πού ἒχει ἢδη εἰσαγάγει εἰς τήν χώραν του Τουρκίαν δέν διαφέρει ἀπό ἐκεῖνο τῆς Τυραννίας. Ὡς ἐκ τούτου εἶναι καλόν καί φρόνιμον, ὃπως ἡ Ἑλλάς εὑρίσκηται ἐν ἐγρηγόρσει διά τάς πιθανάς φιλοπολέμους ἐνεργείας καί ἀντιδράσεις τοῦ ἀνδρός αὐτοῦ. Ἒχομεν ἢδη τά παραδείγματα τοῦ τρόπου καταδιώξεως τῶν ἐσωτερικῶν ἀντιπάλων του, τῆς εἰσβολῆς του εἰς Συρίαν καί τώρα τάς ἐνεργείας του πρός ἀναμόχλευσιν τοῦ θέματος καί προσπάθειαν καταπατήσεως τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης, πρᾶγμα τό ὁποῖον, ἐάν ἐπιτύχῃ, ἀνατρέπει τήν μέχρι σήμερον ὑπάρξασαν σταθερότητα εἰς τό Αἰγαῖον καί καθιστᾷ ὑπαρκτόν τόν κίνδυνον κηρύξεως πολέμου καί εἰς τόν Ἑλληνικόν αὐτόν χῶρον. Βεβαίως ὑπῆρχον προηγουμένως κατά καιρούς μεμονωμέναι προκλήσεις ἐκ μέρους τῆς Τουρκίας εἰς τήν περιοχήν, ὃμως τώρα αὗται παρουσιάζονται καί συνεχίζονται μέ ἀπροκάλυπτον καί αὐθάδη ἐπιθετικόν τρόπον.
Δι’ αὐτό πρός καλυτέραν ἀντίληψιν τῶν συμβαινόντων πραγμάτων ἐθεώρησα πρέπον νά ἐπαναλάβω τό ἀπόσπασμα τῆς μελέτης μου ἐπί τοῦ θέματος τῆς Τυραννίας τοῦ Πλάτωνος, ὡς ἀναλύεται ὑπό τοῦ Πλάτωνος αὓτη εἰς τήν ἀνωτέρω μελέτην τοῦ γράφοντος περί τῶν «Οἰκονομικῶν Ἰδεῶν καί Ρήσεων τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων Φιλοσόφων».
«… Ὃμως ὁ Πλάτων βλέπει ὃτι συνεχιζομένης τῆς διακυβερνήσως διά τοῦ πολιτεύματος τῆς Δημοκρατίας καί αὐτή σταδιακῶς φθείρεται καί τό Πολιτειακόν αὐτό Σύστημα δίδει τήν θέσιν του εἰς τήν λεγομένην Τυραννίαν.
Τυραννία (πλησιάζουσα μέ σημερινούς ὃρους τήν Δικτατορίαν): Ποῖοι παράγοντες συμβάλλουσιν εἰς τό νά ὁδηγηθῇ ἓν Πολίτευμα ἀπό τήν Δημοκρατίαν εἰς τήν Τυραννίαν; Οἱ ἐπιβιώνοντες ἐκ τῆς ἀνατροπῆς τῆς Ὀλιγαρχίας πλούσιοι σταδιακῶς συνασπίζονται καί ἀντιδροῦσιν. Οἱ πολῖται αὐτοί ἐπιλέγουσιν ἓνα νέον ἀρχηγόν καί προστάτην (τόν Τύραννον), ὃστις προβάλλει πρός τόν λαόν κατ’ἀρχάς ἓν πολύ φιλικόν καί φιλολαϊκόν πρόσωπον. Μεταξύ τῶν πρώτων ἐνεργειῶν του εἶναι νά προβῇ εἰς νέαν διανομήν γαιῶν καί κατάργησιν χρεῶν καί πράττει τό κάθε τί διά νά φανῇ ἀρεστός εἰς τόν λαόν καί προστάτης αὐτοῦ.
Ὃμως τήν Τυραννίαν καταργοῦσι σύν τῷ χρόνῳ οἱ ἲδιοι οἱ δημιουργούμενοι κατά τήν διάρκειάν της οἰκονομικοί παράγοντες καί ἂλλαι καταστάσεις. Ἂς ἲδωμεν κατωτέρω πῶς ἐξηγεῖ ὁ Πλάτων, ὃτι φθάνει τό πολίτευμα εἰς τό σημεῖον τῆς παρακμῆς του:
Ὡς μᾶς λέγει ὁ Πλάτων «(τύραννος) ταῖς μέν πρώταις ἡμέραις τε καί χρόνῳ προσγελᾷ καί ἀσπάζεται πάντας, ἐν ᾧ περιτυγχάνῃ», δηλ. ὁ τύραννος τάς μέν πρώτας ἡμέρας καί τόν πρῶτον καιρόν χαμογελάει πλατιά καί ἀγκαλιάζει ὃλους ὃσους συναντήσει. Ἀκόμη δέ δίδει ὑποσχέσεις πολλάς, καί κατ’ ἰδίαν καί δημοσίως, ἀπαλλάττει ἀπό τά χρέη τούς πτωχούς καί μοιράζει τήν γῆν εἰς τόν λαόν καί εἰς τούς ἰδικούς του καί ὑποκρίνεται πώς εἶναι συγκαταβατικός καί πρᾶος.
Ταὐτοχρόνως ὁ τύραννος δημιουργεῖ πολέμους. Εἰς τάς ἀρχάς διά νά ἀπαλλαγῇ ἀπό ἐξωτερικούς ἐχθρούς. Μετέπειτα ὃμως οἱ ὑποδαυλιζόμενοι ὑπ’ αὐτοῦ πόλεμοι ἒχουν διπλοῦν σκοπόν: Ἀφ’ ἑνός μέν διά νά πτωχύνωσιν οἱ πολῖται συνεισφέροντες τά χρήματά των εἰς τόν πόλεμον, ἀφ’ ἑτέρου δέ διά νά ἒχῃ ἡ Πολιτεία διαρκῶς ἀνάγκην ἀπό ἡγέτην.
Ἐκ παραλλήλου καθ’ ὃλον τό διάστημα τῆς ἀρχῆς του, ἐάν ὁ τύραννος ὑποπτευθῇ, ὃτι κάποιοι πολῖται εἰς τήν χώραν εἶναι ἀντίθετοί του, εἲτε ὃτι ἒχουσι φιλελεύθερα φρονήματα ἢ ἒχουσι κάποιαν ἰδιαιτέραν ἀξίαν καί ἱκανότητας, τότε θά προσπαθήσῃ νά εὓρῃ τά προσχήματα πού χρειάζεται διά νά τούς ἐξοντώσῃ («μετά προφάσεως ἀπολλύῃ»). Ἑπομένως ἐφ’ ὃσον ὁ σκοπός τοῦ τυράννου εἶναι νά παραμείνῃ εἰς τήν ἐξουσίαν, θά πρέπῃ νά τούς ἀφανίσῃ ὃλους τούς ἀντιφρονοῦντας καί ἀξίους, μέχρις ὃτου νά μή μείνῃ κανείς, οὒτε ἀπό τούς φίλους οὒτε ἀπό τούς ἐχθρούς πού νά ἒχῃ κάποιαν ἀξίαν («ἓως ἂν μήτε φίλων μήτ’ ἐχθρῶν λίπῃ μηδένα ὃτου τι ὂφελος»). Τελικῶς εἰς μίαν Τυραννίαν, λέγει ὁ Πλάτων, μετατρέπεται ὁ λαός της εἰς δούλους, τόσον ἐκ τῆς παρακμῆς τῆς οἰκονομικῆς καταστάσεως ἐφ’ ὃσον ὁ τύραννος θά περιστοιχίζηται πλέον ἀπό ἀναξίους κόλακας καί ἀκόμη ἀπό τά πολλά ἀποτυχημένα ἀποτελέσματα τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεών του.
Παρατήρησις γράφοντος: Μελετῶν τάς περί τούς Τυράννους ἰδέας τοῦ Πλάτωνος καί τόν τρόπον, τόν ὁποῖον μετέρχονται οὗτοι διά νά ἀνέλθωσιν εἰς τήν ἐξουσίαν καί διατηρήσωσι ταύτην, δέν ἠδυνάμην νά ἀποφύγω τήν σκέψιν μου ἀπό κάποιους ἀρχηγούς κρατῶν, ὡς τοῦ Χίτλερ, Τσάβες καί σήμερον τοῦ Ἐρντογάν. Αἱ μέθοδοί των εἶναι πανομοιότυποι τῆς περιγραφῆς τῆς Τυραννίας ὑπό τοῦ Πλάτωνος, δηλ. πρῶτον δεικνύοντες ἓν πολύ καλόν πρόσωπον πρός τόν λαόν καί μετά ἐξελισσόμενοι εἰς πραγματικούς τυράννους – δικτάτορας.»
Τό τελικόν συμπέρασμα ἐκ τῆς σημερινῆς καταστάσεως εἰς τήν γείτονα τῆς Ἑλλάδος χώραν ἒγκειται εἰς τό ὃτι πρέπει ἡ Ἑλλάς νά εἶναι ἀνά πᾶσαν στιγμήν πλήρως προητοιμασμένη τόσον διπλωματικῶς ὃσον καί στρατιωτικῶς, διά νά μήν εὓρῃ τήν χώραν ὁ γείτων τύραννος ἀπροετοίμαστον εἰς τάς ἐπιθετικάς ἐνεργείας του, αἳτινες δυνατόν νά ἀκολουθήσωσι τάς ἐνταθείσας προκλήσεις του εἰς τό Αἰγαῖον.
Λάμπης Γ. Κωνσταντινίδης
Υ.Γ. Ἡ ἀνωτέρω ἀνάλυσις τῆς Πολιτείας τοῦ Πλάτωνος ἐγράφη τόν Ἀπρίλιον τοῦ 2016, δηλ. προτοῦ ἐπισυμβοῦσι τά τελευταῖα γεγονότα εἰς Τουρκίαν. Ὃλη ἡ περί Πλάτωνος Οἰκονομική μελέτη ἐδημοσιεύθη τότε ὑπό τοῦ γράφοντος εἰς ἱστοσελίδας εἰς Κύπρον καί Ἑλλάδα.
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 13.10.2016