Η Τουρκία και η Ε.Ε. διαπραγματεύονται πάνω σε μια συμφωνία βάσει της οποίας η Άγκυρα θα δέχεται πίσω μετανάστες που περνούν στα ελληνικά νησιά μέσω Τουρκίας. Από πλευράς της η Ε.Ε. θα αναλάβει τη μετεγκατάσταση των περισσότερων από τους Σύριους αιτούντες άσυλο που βρίσκονται στην Ελλάδα, και κάποιων από αυτούς που βρίσκονται στην Τουρκία. Η όλη διαδικασία επικεντρώνεται στους Σύριους επειδή αποτελούν περίπου το 50% των προσφύγων/ μεταναστών που φτάνουν στις ελληνικές ακτές. Εάν περιοριστεί η ροή τους, το βάρος θα μειωθεί σημαντικά.
Ωστόσο, όπως σημειώνεται στην ανάλυση, δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστεύει κανείς πως οι συμφωνίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. «Η Ε.Ε. πιέζει εδώ και μήνες για την εκπόνηση ενός σχεδίου μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο ανά την ήπειρο, αλλά οι περισσότερες χώρες-μέλη επιλέγουν να το αγνοούν. Έχοντας αποτύχει όσον αφορά στη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο που βρίσκονται επί της παρούσης στην Ελλάδα και την Ιταλία, είναι μάλλον απίθανο οι χώρες- μέλη να συμφωνήσουν να αποδεχτούν ακόμα περισσότερους πρόσφυγες/ μετανάστες από την Τουρκία. Κάποιοι μετανάστες ενδέχεται ακόμα και να αρνηθούν να αποσταλούν σε χώρες στις οποίες νιώθουν ανεπιθύμητοι. Το περισσότερο στο οποίο μπορούν να ελπίζουν η Γερμανία και η Ε.Ε. σε αυτό το σημείο είναι ένας μικρός αριθμός μελών της Ε.Ε. να δεχτούν περισσότερους αιτούντες άσυλο».
Επίσης, θεωρείται μάλλον απίθανο η Τουρκία να αποδεχτεί τη συμφωνία όπως είναι: Η Άγκυρα ζητεί περισσότερα χρήματα, πέρα από τα 3 δισ. που έχουν ήδη συμφωνηθεί (από τα οποία ένα μικρό τμήμα έχει παραδοθεί). Ακόμη, η Τουρκία έχει ζητήσει την ταχύτερη εφαρμογή visa–free καθεστώτος για Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την Ευρώπη, καθώς και την επιτάχυνση των διαδικασιών ένταξης στην Ε.Ε. Η Άγκυρα γνωρίζει πολύ καλά ότι και τα δύο ζητήματα «σκοντάφτουν» στην αντίδραση κάποιων μελών της Ε.Ε., κάτι που υποδεικνύει ότι οι τουρκικοί σκοποί πάνε παραπέρα από αυτά τα δύο θέματα.
Οι λόγοι πίσω από τη στάση της Τουρκίας
Η σκληρή διαπραγματευτική στάση της Τουρκίας συνδέεται με τον πόλεμο στη Συρία. Η Άγκυρα πιέζει εδώ και χρόνια για την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων νότια των συνόρων Συρίας- Τουρκίας, καθώς και μιας «ασφαλούς ζώνης» στη βόρεια Συρία. Ωστόσο, οι συνεχιζόμενες ρωσικές επιχειρήσεις στη Συρία καθιστά πολύ δύσκολη την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. χωρίς τη συμμετοχή της Μόσχας. Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ευρώπη θα ήθελαν να ρισκάρουν μια ένοπλη σύγκρουση με τη Ρωσία, η οποία υποστηρίζει ενεργά τις κυβερνητικές δυνάμεις. Σημειώνεται πως στη Σύνοδο της Δευτέρας η Τουρκία και η Ε.Ε. συζήτησαν το ενδεχόμενο μιας κοινής επιχείρησης για τη δημιουργία ασφαλών περιοχών με ανθρωπιστική βοήθεια εντός Συρίας, ενώ ο Αχμέτ Νταβούτογλου επίσης συναντήθηκε με τον γγ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ζητώντας «πιο ορατή παρουσία του ΝΑΤΟ» στα σύνορα Συρίας – Τουρκίας.
Οπότε, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί την προσφυγική κρίση για να ασκήσει πίεση στην Ε.Ε. ώστε να υπάρξει κάποιου είδους συνεννόηση με τη Ρωσία. Ωστόσο, εκτιμάται στην ανάλυση της Stratfor, η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τη Μόσχα, λόγω των οικονομικών κυρώσεων που έχει επιβάλει από την αρχή της κρίσης στην Ουκρανία. Αν και κάποια μέλη έχουν εκφράσει επιφυλάξεις (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα), η Γερμανία έχει μέχρι τώρα καταφέρει να κρατήσει ενιαίο το ευρωπαϊκό μπλοκ, και τα «πακέτα» κυρώσεων ανανεώνονταν- ωστόσο αυτό είναι ένα σύστημα η διατήρηση του οποίου είναι δυσκολότερο να συνεχιστεί. Το σημαντικότερο «πακέτο» κυρώσεων λήγει στα τέλη του Ιουλίου, και για την επέκτασή του απαιτείται ομοφωνία, η οποία «σπάει» από το βέτο μιας και μόνης χώρας- και κάποιες από τις χώρες που μπορούν να το ασκήσουν επηρεάζονται έντονα από την προσφυγική κρίση. Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ουγγαρία έχουν εκφράσει επιθυμία για γρήγορη άρση των κυρώσεων, καθώς έχουν στενούς ενεργειακούς και εμπορικούς δεσμούς με τη Ρωσία (οπότε και άρση τους θα ήταν προς όφελός τους). Ωστόσο, παρά τη ρητορική τους, η Ρώμη, η Αθήνα και η Βουδαπέστη μέχρι τώρα δεν έχουν εγκαταλείψει την κοινή ευρωπαϊκή γραμμή, που συνδέει τις κυρώσεις με την τήρηση της συμφωνίας του Μινσκ. «Αλλά πρέπει να προσέχει κανείς αυτές τις χώρες όταν τίθεται το θέμα της συνέχισης των κυρώσεων» υπογραμμίζεται στην ανάλυση.
Όσον αφορά στη Γερμανία, η κυβέρνησή της έχει την επιρροή για να αποτρέψει μια «ανταρσία» κατά των κυρώσεων, με την Ελλάδα να βρίσκεται εν μέσω διαπραγματεύσεων για την παροχή της επόμενης δόσης του πακέτου στήριξης, κάτι που μειώνει την πιθανότητα να ταχθεί κατά των κυρώσεων. Η ιταλική κυβέρνηση είναι κοντά σε συμφωνία με την Κομισιόν για υψηλότερο όριο δομικού ελλείμματος, κάτι για το οποίο χρειάζεται επίσης γερμανική στήριξη. Όσον αφορά στην Ουγγαρία, το πιθανότερο είναι να επιλέξει να διαφυλάξει τους δεσμούς της με την Πολωνία, η οποία με τη σειρά της θέλει σκληρή στάση απέναντι στη Ρωσία. Τα δεδομένα αυτά υποδεικνύουν ότι το πιθανότερο είναι η παράταση των κυρώσεων- αλλά αυτό καθιστά δυσκολότερη την επίτευξη συμφωνίας με τη Ρωσία για τη Συρία και την Ουκρανία.
Όλα αυτά περιπλέκουν τα πράγματα για τη Γερμανία, καθώς το Βερολίνο θέλει να κρατήσει ενωμένη την Ε.Ε. και να μειώσει τις προσφυγικές ροές. Εάν οι κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας αρθούν, πολλές χώρες στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη θα νιώσουν ότι «προδίδονται» από την Ε.Ε., προβληματιζόμενες για το μέλλον τους. Εάν όμως οι κυρώσεις παραμείνουν, η Μόσχα θα είναι απρόθυμη για συνεργασία με την Ευρώπη και την Τουρκία όσον αφορά στη Συρία, κάτι που, με τη σειρά του, θα έχει ως αποτέλεσμα τη συνέχιση της προσφυγικής κρίσης. Το Βερολίνο φαίνεται να θεωρεί πιθανότερο το δεύτερο σενάριο, και εκεί οφείλονται οι πιέσεις προς τη χώρα μας για περισσότερα κέντρα υποδοχής και προς την Τουρκία για να αποδέχεται την επιστροφή οικονομικών μεταναστών. Ωστόσο, καταλήγει η ανάλυση, καθώς ο καιρός βελτιώνεται μέρα με τη μέρα στο Αιγαίο, οι προσφυγικές/ μεταναστευτικές ροές θα αυξάνονται- και μαζί τους η πίεση προς τη Γερμανία και τις υπόλοιπες χώρες που εμπλέκονται άμεσα στην κρίση.
Οι επιπτώσεις για την Ελλάδα
Συνοψίζοντας τις επιπτώσεις (αρνητικές και θετικές) για τη χώρα μας από τη χθεσινή σύνοδο, μπορεί να θεωρηθεί επιτυχία το ότι δεν πέρασε το «σκληρό» προσχέδιο για κλείσιμο των συνόρων στον Βαλκανικό διάδρομο και η αποφυγή της απομόνωσης. Επίσης, η σκληρή στάση της τουρκικής πλευράς δημιουργεί δυσφορία στην Ε.Ε., κάτι που λειτουργεί θετικά για την Αθήνα. Ωστόσο, δεν μπορεί να παραβλέπεται πως, μέχρι τις 17-18 Μαρτίου, οι προσφυγικές ροές θα συνεχίζονται και ενδεχομένως να αυξηθούν, καθώς διαιωνίζεται μια κατάσταση, τη στιγμή όμως που ενισχύεται η εντύπωση πως, αργά ή γρήγορα, θα ληφθούν μέτρα- οπότε και θα είναι περισσότεροι οι πρόσφυγες/ μετανάστες που θα επιλέγουν να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη «όσο ακόμα προλαβαίνουν» (και αυτό ενώ επί του πρακτέου τα σύνορα στον Βαλκανικό διάδρομο παραμένουν σε μεγάλο βαθμό κλειστά). Επίσης, δεν πρέπει να παραλείπονται οι επιπτώσεις της όλης υπόθεσης στη συνοχής της Ε.Ε., η οποία συνεχίζει να εμφανίζεται διχασμένη.
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 8.3.2016, MNM Huffignton Post