«Αυτή η φλόγα π’ άναψε μέσα εδώ στη κρύπτη κι απ’ άκρου σ’ άκρο φώτισε τη δοξασμένη Κρήτη, ήτανε φλόγα του Θεού μέσα εις την οποία Κρήτες ολοκαυτώθηκαν για την Ελευθερία».
Με αυτές τις ρίμες, αποτυπώνονται στη μνήμη των Κρητικών οι στιγμές κατά την ιστορική εθελοθυσία των Κρητικών στο Ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου που φέτος εορτάζονται στο Ρέθυμνο τα 149 χρόνια από την ιστορική εκείνη ημέρα.
Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν με λαμπρότητα στον νομό Ρεθύμνου για να τιμηθεί και φέτος, παρουσία του υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού και της αντιπεριφερειάρχη Θεσσαλονίκης, ολυμπιονίκη, Βούλας Πατουλίδου η πράξη των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» που εκείνες τις δύσκολες ώρες «… κάνουν το σημείο του Σταυρού και ετοιμάζονται για τον άνισο αγώνα με τους κατακτητές Τούρκους.
Ο ηγούμενος Γαβριήλ κάνει λειτουργία για τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και σαν θεματοφύλακας των ιερών και οσίων της φυλής μας, εμψυχώνει το εκκλησίασμα να αντισταθεί μέχρι θανάτου στους Οθωμανούς που περιφέρονται με βία γύρω από το Άγιο Μοναστήρι».
Το πρωί πραγματοποιήθηκε Επιμνημόσυνη Δέηση και κατάθεση στεφάνων στην προτομή του ηρωικού ηγουμένου Αρκαδίου, Γαβριήλ Μαρινάκη, στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου όπου η μπάντα της 5ης Μεραρχίας Κρητών και η Διμοιρία Απόδοσης Τιμών από το 547 Α/Μ ΤΟ τίμησαν τη θυσία. Την ίδια ώρα, σε διάφορα σημεία του νομού, πλατείες και ιστορικές γωνιές, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις για την επέτειο, ενώ στην πόλη ακολούθησε παρέλαση τμημάτων πολιτιστικών φορέων, αντιπροσωπείας μαθητών του Δήμου Ρεθύμνου και της Διμοιρίας Απόδοσης Τιμών.
Ανάμεσα στους επισήμους και η χρυσή Ολυμπιονίκης της Βαρκελώνης -τιμώντας την πρόσκληση της αντιπεριφερειάρχη Ρεθύμνου Μαρίας Λιονή- η οποία είχε εκδηλώσει ως Μακεδόνισσα, αλλά κυρίως ως Πόντια την επιθυμία να παραβρεθεί επικυρώνοντας, όπως η ίδια ανέφερε, την ιστορική σχέση Μακεδονίας, Πόντου και Κρήτης.
Η ιστορική Μονή Αρκαδίου, το ιερότερο κατά πολλούς ιστορικούς μελετητές και Κρήτες, σύμβολο της κρητικής λευτεριάς βρίσκεται σε απόσταση 23 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο στα βορειοδυτικά του Ψηλορείτη, κτισμένη σε οροπέδιο, στην αιχμή των πρώην επαρχιών Ρεθύμνης, Αμαρίου και Μυλοποτάμου, θεμελιωμένη σύμφωνα με πηγές από τον Ηράκλειτο και στη συνέχεια με ανοικοδόμηση από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Αρκάδιο τον 5ο μΧ. Ο κεντρικός μεγαλόπρεπος δίκλυτος ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα Χριστού και στον Άγιο Κωνσταντίνο και την Αγία Ελένη.
Το Αρκάδι το 1866 θα γίνει θρύλος, με πολλά μηνύματα προς όλη την οικουμένη για την αξία της ελευθερίας και τη μεγαλοσύνη των ανθρώπων όταν με πείσμα αγωνίζονται για την ελευθερία τους. Μετά από 250 χρόνια που οι Τούρκοι βρίσκονται ως κατακτητές στην Κρήτη, και μετά από αλλεπάλληλες επαναστάσεις, το 1770, 1811, 1821, 1822, 1828 την ιστορική μέρα της 1ης Μαΐου 1866, 1500 επαναστάτες συγκεντρώνονται στο μοναστήρι με αρχηγό τον Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη, όπου αποφασίζουν μία νέα επανάσταση. Για την επαναστατική επιτροπή Ρεθύμνου πρόεδρος είναι ο ηγούμενος της Μονής Χατζή Γαβριήλ Μαρινάκης, από το χωριό Μαργαρίτες Μυλοποτάμου. Ο Ισμαήλ πασάς στέλνει μήνυμα να φύγει η επιτροπή αλλιώς θα καταστρέψει το μοναστήρι. Ο Γαβριήλ αρνείται.
Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ο πασάς ξαναστέλνει μήνυμα αλλά οι Κρήτες επαναστάτες, τραγουδώντας το ριζίτικο «Πότε θα κάμει ξαστεριά» λένε εκ νέου το «όχι» στον Πασά. Στο Μοναστήρι φτάνουν ενισχύσεις από τη Βυτίνα της Αρκαδίας, όπου στρατιώτες, αποβιβάζονται στο Μπαλί και φτάνουν στο Αρκάδι για να βοηθήσουν τον αγώνα. Στις 7 Νοεμβρίου 1866 μέσα στο Μοναστήρι βρίσκονται περίπου 1000 Κρήτες γυναικόπαιδα και ένοπλοι άνδρες.
Ο Μουσταφά πασάς, που έχει αντικαταστήσει τον Ισμαήλ, ξεκινά από το Ρέθυμνο με 15.000 τακτικό στρατό και 30 κανόνια. Το πρωί της 8ης Νοεμβρίου, οι Τούρκοι φτάνουν στο Αρκάδι την ώρα της λειτουργίας για τους Ταξιάρχες. Οι Τούρκοι καλούν τους χριστιανούς να παραδοθούν αλλά η απάντηση έρχεται από τα όπλα. Οι Τούρκοι βάλλουν με τα κανόνια και τότε άρχισε το αιματοκύλισμα. Οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι μάχονται μαζί με τους άνδρες προκειμένου να μην παραδοθεί το Μοναστήρι. Η νύχτα έφτασε με τους πολιορκημένους να αντέχουν.
Την ώρα που οι Τούρκοι φέρνουν ενισχύσεις δύο μεγάλα κανόνια από το Ρέθυμνο την ίδια ώρα οι καμπάνες του Μοναστηριού καλούν τους αγωνιστές να μεταλάβουν από τον ηγούμενο των Αχράντων Μυστηρίων. Το ξημέρωμα της 9ης Νοεμβρίου αρχίζει και πάλι η άνιση μάχη. Τα κανόνια επιτυγχάνουν το στόχο τους και γκρεμίζουν την πόρτα με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να περάσουν εντός του Μοναστηριού.
Η μάχη αρχίζει με πολλή λύσσα. Τα κανόνια σφυροκοπούν τη δυτική πόρτα, ασταμάτητα και τραντάζει συθέμελα το Μοναστήρι μέχρι που η πόρτα υποχωρεί. Ο Γαβριήλ, καλεί τους χριστιανούς, να πολεμήσουν μέχρι θανάτου, για την πίστη, για την ελευθερία της πατρίδας. Όσοι επιζήσουν καλούνται να μπουν στην μπαρουταποθήκη. Στόχος τους, να δώσουν φωτιά στο μπαρούτι, να καούν ζωντανοί, για να μην πιαστούν αιχμάλωτοι. Σκηνές δέους έχει καταγράψει η ιστορία. Βράδυ πια και τα περισσότερα γυναικόπαιδα είναι συγκεντρωμένα στη μπαρουταποθήκη. Ο Κωνσταντίνος Δημητρίου Γιαμπουδάκης, από το Άδελε Ρεθύμνης με το όπλο στο χέρι αναμένει να ευλογήσει ο ηγούμενος, αλλά και να μαζευτούν, πολλοί Τούρκοι έξω από την μπαρουταποθήκη ώστε η θυσία των χριστιανών να πλήξει τα τούρκικα στρατεύματα. Ο ηγούμενος ευλογεί και τότε ο μάρτυρας της λευτεριάς κάνει τον σταυρό του και ανάφτει τη “λαμπάδα” που θα συμβολίζει αιώνια τη δόξα του Αρκαδίου.
Το μοναστήρι πια είναι γεμάτο από σκοτωμένους χριστιανούς και Τούρκους, παραδίδοντας έτσι το Αρκάδι στις επόμενες γενιές το μήνυμα της θυσίας και της λευτεριάς που είναι αποτυπωμένο και στην επιγραφή που βρίσκεται έξω από τη μονή.
Μ. Λαμπαθάκης, Αθηναϊκό Πρακτορείο, Ρέθυμνο
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 7.11.2015, Μ. Ιγνατίου