Η Μαρία Κάλλας (Μαρία Άννα Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου) (Νέα Υόρκη, 2 Δεκεμβρίου 1923 – Παρίσι 16 Σεπτεμβρίου 1977) υπήρξε κορυφαία υψίφωνος και η πλέον γνωστή παγκοσμίως ντίβα της όπερας.
Η αρχή της μεγάλης πορείας
Εντούτοις η ακρόασή της από τον Έντουαρντ Τζόνσον, διευθυντή της Όπερας, φέρνει την προσφορά δύο ρόλων στα έργα «Φιντέλιο» του Μπετόβεν και Μαντάμ Μπατερφλάι του Πουτσίνι. Η Κάλλας απορρίπτει τους ρόλους. Δε θέλει να τραγουδήσει τον «Φιντέλιο» στα αγγλικά, ενώ αισθάνεται πολύ εύσωμη ώστε να ερμηνεύσει την αιθέρια «Μπάτερφλάι».
Η γνωριμία της με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Αρένας της Βερόνα, Τζοβάννι Τζενατέλλο την οδηγεί στην Ιταλία. Εκεί στις 3 Αυγούστου 1947 κάνει την πρώτη της εμφάνιση στην Αρένα της Βερόνα με τη «Τζοκόντα» του Αμιλκάρε Πονκιέλι. Τον ίδιο χρόνο ερμηνεύει την Ιζόλδη από το «Τριστάνος και Ιζόλδη» στη Βενετία υπό την καθοδήγηση του μαέστρου Τούλιο Σεραφίν. Συνάμα έρχεται και η γνωριμία της με τον μουσικόφιλο Ιταλό βιομήχανο Τζοβάννι Μπατίστα Μενεγκίνι, με τον οποίο παντρεύονται στις 21 Απριλίου 1949. Ο Μενεγκίνι έχοντας και ρόλο μάνατζερ άσκησε καταλυτική επιρροή στην καριέρα της Κάλλας, υποβάλλοντάς την σε δίαιτα με σκοπό να αποκτήσει καλύτερη εμφάνιση και αποτρέποντάς την από κάθε βιοτική ενασχόληση με την οικονομική κάλυψη, που της παρείχε. Έτσι τον ίδιο χρόνο η Κάλλας κάνει καλλιτεχνικές εμφανίσεις στο Μπουένος Άιρες και το 1950 στο Μεξικό.
Τα στάδια της αποθέωσης
Στις 7 Δεκεμβρίου 1951 η Κάλλας ανοίγει τη σαιζόν στη Σκάλα του Μιλάνου με τους «Σικελικούς Εσπερινούς», εμφάνιση που της προσφέρει μεγάλη αναγνώριση. Κατά τη διάρκεια των επόμενων επτά ετών η Σκάλα θα είναι η σκηνή των μέγιστων θριάμβων της σε ένα ευρύ φάσμα ρόλων. Το 1955 ανεβάζει την ιστορική παράσταση της «Τραβιάτα» του Βέρντι σε σκηνοθεσία Λουκίνο Βισκόντι.
Στις 27 Οκτωβρίου 1956 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης ως «Νόρμα» στο ομώνυμο έργο του Μπελλίνι. Στις 5 Αυγούστου 1957 επιστρέφει στην Αθήνα και εμφανίζεται στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Δύο μήνες πριν είχε γνωρίσει τον εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση σε δεξίωση της κοσμικογράφου Έλσα Μαξγουελ. Η γνωριμία τους θα εξελιχθεί σε μία από τις πλέον συζητημένες σχέσεις στην ιστορία.
Στις 24 Αυγούστου του 1960, η Μαρία Κάλλας ερμήνευσε στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου τη Νόρμα του Βιντσέντζο Μπελίνι, έργο το οποίο η ίδια είχε ζητήσει για την πρώτη της εμφάνιση στο αρχαίο θέατρο. Δεν έχανε ποτέ την ευκαιρία να ξαναζήσει το δράμα και το πάθος της ηρωίδας. Τη στιγμή που τραγουδούσε την άρια «Κάστα ντίβα» αφέθηκαν στην ορχήστρα δύο λευκά περιστέρια, προκαλώντας θύελλα χειροκροτημάτων. Στο τέλος, ο ενθουσιασμός του κοινού ήταν τόσο μεγάλος που κάλεσαν την Κάλλας 10 φορές στη σκηνή. Τα σκηνικά, στην ιστορική αυτή παράσταση, υπέγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης, τα κοστούμια φιλοτέχνησε ο Αντώνης Φωκάς και η σκηνοθεσία ήταν του Αλέξη Μινωτή. Τη σύμπραξη της Μαρίας Κάλλας με την Εθνική Λυρική Σκηνή διήθυνε από το πόντιουμ ο Τούλιο Σεραφίν.
Στις 6 Αυγούστου του 1961, η Μαρία Κάλλας ερμήνευσε στο Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου τη Μήδεια του Λουίτζι Κερουμπίνι με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Στην παράσταση συμμετείχαν περισσότερα από 200 πρόσωπα. Επρόκειτο για έναν ακόμη θρίαμβο της μεγάλης καλλιτέχνιδας, η οποία αποθεώθηκε από τους 17.000 θεατές της βραδιάς, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο υπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Τσάτσος, η κοσμικογράφος Έλσα Μάξγουελ, ο πρίγκιπας Πέτρος του Μονακό και άλλοι. Τη σκηνοθεσία της παράστασης είχε αναλάβει ο Αλέξης Μινωτής, τα σκηνικά-κοστούμια υπέγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης (είχε «ντύσει» την Κάλλας, την οποία θαύμαζε πολύ, στη Μήδεια και στη Νόρμα), οι χορογραφίες ήταν της Μαρίας Χορς και η διεύθυνση ορχήστρας του Νίκολα Ρεσίνιο. Τα εισιτήρια είχαν εξαντληθεί, εκτός ολίγων των 300, 400 και 500 δραχμών. Μετά τη μνημειώδη αυτή παράσταση στην Επίδαυρο, ήρθε η σειρά της Σκάλας του Μιλάνου, τον Δεκέμβριο. «Πολλές αναποδιές και δυσκολίες τεχνικές και ψυχολογικές στην αρχή των δοκιμών, αλλά όταν η Κάλλας ήρθε στην πρόβα, όλα πήγαν μέλι-γάλα», σημειώνει ο Αλέξης Μινωτής στο βιβλίο του Μακρινές Φιλίες. «Στο τέλος όλοι αναγνώρισαν πως η παράσταση αυτή ήταν ίσως η καλύτερη που έγινε ποτέ στη Σκάλα του Μιλάνου».
Τον Ιανουάριο του 1964 η Μαρία Κάλλας πείθεται από το Φράνκο Τζεφιρέλι να συμμετάσχει σε μία νέα παραγωγή της «Τόσκα» στη σκηνή του Κόβεντ Γκάρντεν (Covent Garden). Η παράσταση εκθειάζεται από τους κριτικούς ενώ ακολουθεί την ίδια χρονιά νέος καλλιτεχνικός θρίαμβος στην Όπερα των Παρισίων με τη «Νόρμα». Παρά τα φωνητικά προβλήματα που έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει το παρισινό κοινό την υποδέχεται θερμά.
Στις 5 Ιουλίου 1965 εμφανίζεται για τελευταία φορά σε παράσταση όπερας στο Κόβεντ Γκάρντεν με την «Τόσκα» σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι. Στα 1966 απεκδύεται την αμερικανική υπηκοότητα και λαμβάνει την ελληνική. Με αυτή της την ενέργεια λύεται και τυπικά ο γάμος της με τον Μενεγκίνι. Πλέον ελπίζει ότι ο Αριστοτέλης Ωνάσης θα της ζητήσει να παντρευτούν κάτι που τελικά δεν γίνεται, μια και στις 20 Οκτωβρίου 1968 ο Έλληνας μεγιστάνας παντρεύεται τη χήρα του Αμερικανού Προέδρου Κέννεντυ, Τζάκυ. Αυτή του η πράξη βυθίζει σε κατάθλιψη την κορυφαία υψίφωνο.
Τελευταίες σκηνές πριν το τέλος
Το 1969 γυρίζει σε ταινία τη «Μήδεια» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Πιερ Πάολο Παζολίνι. Η ταινία δεν έχει τύχη στις κινηματογραφικές αίθουσες. Στις 25 Μαΐου 1970 μεταφέρεται στο νοσοκομείο και γίνεται γνωστό ότι επεχείρησε να αυτοκτονήσει λαμβάνοντας μεγάλη δόση βαρβιτουρικών.
Το 1973 σκηνοθετεί στο Τορίνο μαζί με τον Τζουζέπε ντι Στέφανο το έργο «Σικελικοί Εσπερινοί» (I Vespri Siciliani) και την ίδια χρονιά ξεκινά μαζί του μια παγκόσμια καλλιτεχνική περιοδεία. Στις 8 Δεκεμβρίου η Κάλλας τραγούδησε στην Όπερα των Παρισίων, όπου το κοινό την κάλεσε στη σκηνή 10 φορές καταχειροκροτώντας την. Η τελευταία της εμφάνιση έγινε στην πόλη Σαππόρο της Ιαπωνίας στις 11 Δεκεμβρίου του 1974.
Η Μαρία Κάλλας πέρασε στην αιωνιότητα στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στο Παρίσι. Η κηδεία της έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου και, αφού το σώμα της αποτεφρώθηκε όπως επιθυμούσε, την άνοιξη του 1979 η τέφρα της σκορπίστηκε στο Αιγαίο.
Τo 2010, νέο φως στο μυστήριο που περιβάλλει το θάνατο της Μαρίας Κάλλας έρχεται να ρίξει ιταλική έρευνα, η οποία ανατρέπει την άποψη ότι η δημοφιλής σοπράνο πέθανε από υψηλή δόση βαρβιτουρικών (διότι της είχε στοιχίσει η επώδυνη σχέση της με τον Αριστοτέλη Ωνάση).
Σύμφωνα με τους Ιταλούς φωνίατρους Φράνκο Φούσι και Νίκο Παολίλο, που παρουσίασαν τα αποτελέσματα της μελέτης τους στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, η τραγουδίστρια υπέφερε από δερματομυοσίτιδα, μία εκφυλιστική νόσο που φθείρει τους μυς και τους ιστούς, συμπεριλαμβανομένου του λάρυγγα. Έτσι, μοιάζει να εξηγείται και η συνεχής παρακμή του μεγαλείου της φωνής της, που είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή από τις αρχές της δεκαετίας του ’60.
Σύμφωνα με την επίσημη ιατρική έκθεση, ο θάνατος της Κάλλας στις 16 Σεπτεμβρίου του 1977 οφειλόταν σε καρδιακή ανακοπή. Όπως εξηγούν οι δύο Ιταλοί επιστήμονες, η θεραπεία για τη δερματομυοσίτιδα βασίζεται σε κορτιζονούχα και ανοσοκατασταλτικά σκευάσματα, τα οποία είναι πιθανό να επιφέρουν σταδιακά καρδιακή ανεπάρκεια. Επομένως, ο Φούσι και ο Παολίλο συμφωνούν με την επίσημη ιατρική έκθεση, μόνο που διευκρινίζουν ότι η ανακοπή δεν ήταν τυχαίο γεγονός, αλλά το αποτέλεσμα της εκφυλιστικής μυασθένειας. Αφετηρία για τις ιταλικές έρευνες αποτέλεσαν οι ηχογραφήσεις της διάσημης σοπράνο, τόσο από το στούντιο όσο και από ζωντανές εμφανίσεις της. Με τη μέθοδο της φασματογραφικής ανάλυσης οι επιστήμονες εξέτασαν τις ηχογραφήσεις ίδιων κομματιών από διαφορετικές χρονικές περιόδους και διαπίστωσαν τις αλλοιώσεις στη φωνή της καλλιτέχνιδας, η οποία έφτασε τα τέλη της δεκαετίας του ’70 να γίνει μέτζο σοπράνο. Οι δύο φωνίατροι ανέλυσαν επίσης και τα τελευταία βίντεο της Κάλλας, στα οποία ήταν εμφανής και η μυϊκή χαλάρωση που είχε υποστεί, αφού ο θώρακας της δεν διατεινόταν κατά τη διάρκεια των αναπνοών. Η μελέτη αυτή έρχεται να ρίξει νέο και πιθανότατα καθοριστικό φως στη διάγνωση της δερματομυοσίτιδας, που είχε σχηματίσει ο ιατρός Μάριο Τζακοβάτσο, ο οποίος είχε επισκεφτεί την τραγουδίστρια το 1975, αλλά είχε κρατήσει κρυφή τη διάγνωση του μέχρι το 2002.
Το μεγάλο μυστικό
Στο κινηματογραφικό ντοκυμαντέρ «Απόλυτη Κάλλας» του Γάλλου σκηνοθέτη Φιλίπ Κολί, βασισμένο σε ιστορικά αρχεία, αποκαλύπτεται μια μυστική πτυχή της ζωής της μεγάλης «ντίβας».
Συγκεκριμένα αποκαλύπτεται ότι η Μαρία Κάλλας στις 30 Μαρτίου του 1960 γέννησε ένα άρρεν βρέφος πλην όμως νεκρό που φέρεται ως καρπός του έρωτά της με τον Αριστοτέλη Ωνάση. Ο Κολί ισχυρίζεται ότι επαλήθευσε το ατυχές αυτό γεγονός με πιστοποιητικό γέννησης, στο οποίο αναφέρεται με το όνομα Όμηρος, αλλά με επίθετο «μη αναγνώσιμο». Επίσης ισχυρίζεται ότι κατέχει φωτογραφίες από το νεκροταφείο Μπρέσο του Μιλάνου όπου, κατά τους ισχυρισμούς του, θάφτηκε το νεογέννητο υπό «άκρα μυστικότητα».
Κεφαλλονιά 1961-1962: Ο Ωνάσης και η Κάλλας
29 Απριλίου, 2015 11:37 πμ
Στα Κουρκουμελάτα με την οικογένεια Βεργωτή
Στα Κουρκουμελάτα με την οικογένεια Βεργωτή
Στις 15 Μαρτίου 1975 πέθανε στο Παρίσι, στο Αμερικανικό Νοσοκομείο του Neuilly, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, πάσχοντας από οξεία μυασθένεια.
Σύμφωνα με την επιθυμία του, ετάφη δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγίτσας, στον Σκορπιό, όπου αναπαύονταν ήδη ο γιος του.
Κεφαλλονιά: Αύγουστος του 1961
Σε ένα γεύμα του Ωνάση στο εξωτερικό η Μαρία Κάλλας γνωρίζει τον Ρόκκο Βεργωτή, γόνο της γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας. Ο Βεργωτής καλεί το ζευγάρι αυτό, Κάλλας και Ωνάση, να έλθουν στην Κεφαλλονιά. Πράγματι από το νησάκι Σκορπιός, ιδιοκτησία του Ωνάση, το 1961, με τη θαλαμηγό του μεγιστάνα έρχονται στην Κεφαλλονιά προς επίσκεψη του νησιού και του Παναγή Ρ. Βεργωτή.
Η θαλαμηγός «Χριστίνα» αράζει στο Αργοστόλι και το ζεύγος επισκέπτεται κάποια μέρη του νησιού μας, μεταξύ των οποίων και το λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης και το σπήλαιο της Δρογγαράτης, όπου η μεγάλη σοπράνο τραγούδησε μια σύντομη άρια για να χαρεί την ακουστική του χώρου. Όσοι έμαθαν την παρουσία του διάσημου ζεύγους έτρεξαν να τους δουν από κοντά για να τους θαυμάσουν. Στο τέλος κατέληξαν στα Κουρκουμελάτα όπου και φιλοξενήθηκαν από την οικογένεια των εφοπλιστών.
Το άκουσμα της παρουσίας της Κάλλας στην Κεφαλλονιά αναστάτωσε καλλιτεχνικά και τον ερασιτέχνη τενόρο του Αργοστολίου Ανδρέα Δ. Τραυλό-Τζαννετάτο, ο οποίος έσπευσε σύντομα και εγκάρδια να συναντήσει τη διάσημη υψίφωνο. Φυσικά και άλλοι φιλόμουσοι και καλλιτέχνες του Αργοστολίου, όπως ο Σπύρος Φωκάς, έτρεξαν για να τη δουν από κοντά και να συζητήσουν μαζί της. Αυτή ήταν πρόθυμη και με όλους ιδιαίτερα φιλική, αναγνωρίζοντας, τη μουσική Ιόνια προίκα που «κουβαλάει» στις φλέβες του ο κάθε Κεφαλλονίτης.
Κεφαλλονιά: Αύγουστος του 1962
Στα Κουρκουμελάτα στο τοπικό καφενείο
Στα Κουρκουμελάτα στο τοπικό καφενείο
Η τοπική εφημερίδα «Τα Νέα» στις 2/8/1962, στη σελίδα 4, προαναγγέλλει ότι «Θα αφιχθή η διάσημος Ελληνίς υψίφωνος Μαρία Κάλλας και θα παραμείνη για δεκαπέντε ημέρες».
Η Κάλλας με τον Ωνάση θα έφθαναν με τη θαλαμηγό « Χριστίνα» η οποία θα κατέπλεε στο λιμάνι του Αργοστολιού. Στη «Χριστίνα» επέβαιναν και άλλες προσωπικότητες και ο συμπολίτης μας Παν. Βεργωτής. Το δημοσίευμα ενημέρωνε για τον παραθερισμό της στο νησί μας και για τη φιλοξενία του ζεύγους από την οικογένεια Βεργωτή.
Για το σκοπό αυτό νοικιάσθηκε το ξενοδοχείο «Αίγλη» των Ιωάννη Ζερβού και Κων. Κρούσου για να μείνει η ακολουθία τους. Η ίδια εφημερίδα έγραφε πως το διάσημο ζευγάρι θα επισκεφτεί διάφορα ιδρύματα και αξιοθέατα του νησιού, και θα παρακολουθήσει την συναυλία της Επτανησιακής χορωδίας και μαντολινάτας του Διον. Αποστολάτου που θα γινόταν εκείνες τις ημέρες στο Αργοστόλι.
Εν αναμονή λοιπόν της αφίξεως της Κάλλας, τα σχόλια στον τύπο και στον κόσμο του νησιού μας έδιναν και έπαιρναν.
Ο περίφημος ποιητής Σόλων Γαλιατσάτος (Λορνιόν) σε ένα ποίημά του με τίτλο «Ο Διάλογος του διευθυντού μας» και με υπότιτλο « Ο Τζανέτος και ο Γιάννης συζητούνε και τα χάνεις», σχολιάζει με υπέροχο τρόπο τα όσα συνέβαιναν εκείνη την περίοδο που αναμενόταν η επίσκεψη των Κάλλας – Ωνάση.
Ιδιαίτερα την επίσκεψη που ήθελε να τους κάμει ο Ανδρέας Τραυλός. Σύμφωνα με πολλούς, που γνώριζαν πράγματα και καταστάσεις, το ζευγάρι ήταν τσακωμένο και γι’ αυτό ήθελαν να διακόψουν την κρουαζιέρα. Άλλοι πάλι, που έβλεπαν την Κάλλας να φορεί συνεχώς τα μαύρα μεγάλα γυαλιά της, είπαν ότι μάλωσε με τον Ωνάση και αυτός τη χτύπησε στο μάτι. Τελικά όλα αυτά ήταν εικασίες για το διάσημο ζευγάρι που ζούσε έναν δυνατό έρωτα.
Τ- « Μέσα στας επισκέψεις μας ως σήμερα τας άλλας
αφίχθη και το Σάββατον και η Μαρία Κάλλας
ένα δεκαπενθήμερο στη νήσο θα περάση
με συνοδό της βέβαια τον Τέλη τον Ωνάση.
Γ- Θάτρεξ’ αμέσως ασφαλώς
κι’ ο φίλτατός μας ο Τραυλός
για να την συναντήση.
Τ- Μην έχεις καμμιά είδησι ότι θα τραγουδήση,
δια να τρέξω αυθωρεί και να ακούσω, Γιάννη,
τις άφθαστες κορώνες του που ο Ανδρέας βγάνει;
Έτρεξα εις το λιμάνι
τη «Χριστίνα» για να δώ
όπου έφερνε βρε Γιάννη,
τη μεγάλη αοιδό.
Και εις το ΕΙΡ θα τρέξω να φωνάξω στο ντουνιά,
για να μάθη ποία χάρι έχει η Κεφαλλονιά».
Στο επόμενο φύλλο της ίδιας εφημερίδας 15/8/1962, στη σελίδα 2 δημοσιεύεται ένα ακόμη ποίημα του Σόλωνα Γαλιατσάτου με τίτλο «Στην Μαρία Κάλλας» και που σχολιάζει σατιρικά το ότι δεν μπόρεσε ο κόσμος να την ιδεί. Βέβαια η παραμονή της εδώ στην Κεφαλλονιά ήταν πολύ σύντομή και όχι εκείνη που ήταν αρχικά προγραμματισμένη.
«Τ’ ήταν αυτό πωκάμετε, ευγενεστάτη Κάλλας;
Εμείς σας περιμέναμε με ανοικτάς αγκάλας
δια να σας θαυμάσωμεν και για να σας χαρούμε
και γούρλωσε το μάτι μας όσο να σας ιδούμε.
Μα ήρθατε και φύγατε μόνο για μιαν ημέρα
σαν νάχαμε ….χολέρα!
Χαρήκαμ’ όταν είδαμε στο πόρτο τη «Χριστίνα»
κι’ ελέγαμε θα κάτσ’ εδώ, αν όχι ένα μήνα,
αλλά τουλάχιστον μισό. Έτσι πιστεύαμ’ όλοι
και ήτανε επί ποδός όλο το Αργοστόλι.
Αλλά εσείς σαν πύραυλος ήρθατε κι’ εχαθήκατε.
Ούτε και στο συμπόσιο δεν επαρευρεθήκατε!
Προτού καλά να φθάσετε φεύγετε και σας χάνουμε.
Μήπως εφοβηθήκατε μήπως σας αβασκάνουμε ;
Τι πράματα είναι αυτά, κυρά ευγενεστάτη;
Εμείς στο πόρτο ετρέξαμε την Κυριακή τρεχάτοι
και μ’ αγωνία κάτου κει επεριμέναμε όλοι
σαν νάθελε να μπαίνανε στο πόρτο ξένοι στόλοι.
να σας ιδούμε νάβγετε με μάτι σαν γαρίδα.
Μα ήλθατε κι’ απήλθατε, κι’ αντίο που δεν σ’ είδα!»
16-9-1980: Το γράμμα μου
Αγαπητή Κάλλας,
Ξημέρωσε 16 του Σεπτέμβρη 1977 και οι πρώτες ειδήσεις έλεγαν και ξαναέλεγαν για την αθανασία σου, για το αιώνιο ταξίδι σου στον άλλο κόσμο. Όσοι ξέραμε και είχαμε ακούσει για σένα. Σε θαυμάζαμε και σιωπούσαμε για να σε ακούσουμε να ξετυλίγεις τη θεσπέσια φωνή σου που σε πήγαινε πάρα πέρα από το καλλιτεχνικό σύνηθες.
Η γνωριμία μαζί σου δεν είναι εύκολο πράγμα, μα όποιος έχει τη δύναμη να ακούει τους ήχους και τα ηχοχρώματά που απλόχερα δίνεις με τη φωνή σου, τον κάνεις σκλάβο σου, εσύ μια θεά, από μια άλλη εποχή φερμένη.
Έβαλα κάτω τα πράγματα μιαν ημέρα για να δώ και να αναλύσω το μυστήριό σου, μα βασανίστηκα πολύ. Το’ξερα ότι δεν είσαι μια εύκολη περίπτωση, γνώριζα τη μοναδικότητα σου και καθώς σε μελετούσα βρήκα το μίτο της ύπαρξής σου. Καμαρώνω γι’ αυτό και είμαι σίγουρος πως έτσι έχουν τα πράγματα. Ναι, η φωνή σου, που τόσες επικρίσεις και επαίνους έχει δεχτεί, ήταν μια κληρονομιά γονιδιακή από τον πάππο σου, τον Βασίλη Καλογερόπουλο.
Αυτή η φωνητική κληρονομιά του τενόρου παππού, μεταλλάχτηκε και πλουτίστηκε με το δικό σου χρώμα και έγινε μοναδική. Το κατάλαβα από την πρώτη φορά που, όντας παιδάκι, σε πρωτοάκουσα. Να, γιατί η φωνή σου ήταν κολόνα στερεή και συμπαγής και σου επέτρεπε να ανεβαίνεις και να κατεβαίνεις τόσο όμορφα χρωματικά. Μια σκούρα και βαθιά φωνή, ανθρώπινη και θεία συγχρόνως, που ιρίδιζε με χρωματικές ανταύγειες και καθήλωνε το κάθε δύσκολο αυτί.
Θα έλεγα με ακρίβεια πως η φωνή σου είναι ένα αντρικό σοπράνο με πλήθος χρωματικές ανταύγειες. Να και γιατί οι κριτικοί έλεγαν τη φράση «..οι φωνές της Κάλλας».
Και έπειτα να σχολιάσω την άψογη τεχνική σου, που βασιζόταν σε ένα αρμονικό άνοιγμα του διαφράγματος με της στοματική σου κοιλότητας το ηχείο. Έτσι περνούσε ο αέρας και ζυμωμένος με ένα πάντρεμα συναισθήματος και εγκεφαλικής σκέψης σε έκαναν να χρωματίζεις ανάλογα την κάθε μουσική νότα.
Είναι αλήθεια πως υπάρχουν χιλιάδες φωνές σ’ όλο τον κόσμο. Και ποια να πρωτοδιαλέξεις! Υπάρχουν φωνές υπέροχες, και σε χρώματα, και σε ερμηνείες, μα ελάχιστες θα μείνουν ως οι πλέον ικανές για το πέρασμα στη μοναδικότητα. Αυτή τη μοναδικότητα που εσύ ολόκληρη είσαι. Ναι, είναι αλήθεια ότι μόνο εσύ μπόρεσες να τραγουδήσεις πέρα από τις νότες.
Εκείνο που με θεριεύει μουσικά είναι ο τρόπος που ξετυλίγεις την κάθε μουσική φράση από τις όπερες που τραγούδησες. Δε βιάζεσαι στο τέλος για να κλείσεις το κομμάτι με οξύ κραυγασμό, αλλά αφήνεις τη μουσική να σε παρακολουθήσει και, με φωνητικούς παλμούς, αδειάζεις το διάφραγμα όπως τα κύματα έρχονται και μιλούν απανωτά και ρυθμικά στο ακρογιάλι.
Στέκομαι στην όλη φιγούρα σου. Με το πέπλο σου είσαι μια αρχαία Ελληνίδα θεά. Να το άλλο μυστικό σου: η καταγωγή σου, που της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και λύτρωσης ιερά, τα είχες μέσα σου και τα ξεδίπλωνες μεταμορφωμένη, επάνω στη σκηνή.
Το αδρό και επιβλητικό πρόσωπο, τα μαύρα και μεγάλα σου μάτια, εκείνα τα μάτια, ήταν εργαλεία για την κάθε σου κίνηση.
Κι ύστερα, πώς να ξεχάσω τα χέρια σου που σαν διαβήτες χάραζαν τα επίπεδα τοποθέτησης σου πάνω στη σκηνή! Όχι δεν ήταν όνειρο. Αφού τη βλέπω συχνά στην οθόνη, εκείνη την άρια της Ελεονόρας από το «Τροβατόρε», που τα χέρια σου καθώς είναι υψωμένα στο πλάι του σώματός σου, ομοιάζουν με μανουάλια, με τεράστια κηροπήγια, ως αντικείμενα σκηνοθετικά για την όλη παράσταση.
Πήρα να πω δυο λόγια για τη ζωή σου. Είναι αλήθεια πως εγκατέλειψες τη γυναίκα για χάρη της τέχνη σου. Έτσι αγαπητή Κάλλας συμβαίνει. -Ή το ορίζει η ειμαρμένη για αυτούς που τάσσονται μοναδικοί;- Αργότερα σε παρέσυρε -με το δίκιο του- ο Έρωτας για να ζήσης τη γυναίκα Μαρία, και την Κάλλας την παραμέρισες αναγκαστικά. Πέρασες από τη «Μήδεια» και τη «Νόρμα», από την «Άννα Μπολένα» και τη «Βιολέτα» στο ρόλο της Μαρίας, το τραγικό μελόδραμα της ζωής σου. Βέβαια, δε συμφωνώ και με εκείνους που λένε, πως, σε κατάστρεψε ο έρωτας για τον Ωνάση. Όχι, αυτό πάει αλλού.
Η αλήθεια κρύβεται στο ότι, για δεκαπέντε χρόνια κράτησες στην πλάτη σου το υπεράνθρωπο βάρος μια μοναδικής θεάς. Και κάθε φορά που τελείωνες μιαν άρια, το χειροκρότημα όλο και πιο απαιτητικό. Και δώσ’ του εσύ να πεθαίνεις στην σκηνή ως «Βιολέτα» μονάχη και έρημη. Και ο κόσμος όλο και ζητούσε ν’ απολαύσει το θείο χάρισμα απ’ το λαρύγγι σου. Αλήθεια τι παράξενη σχέση δημιουργείται ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στο κοινό του σε αυτές τις περιπτώσεις!
Εσύ πέρα από την όλη σου πορεία μαγνήτιζες και στο δρόμο ακόμη και με το γέλιο σου, που, ήταν ένα βαθύ ανδρικό βιμπράτο.
Με προβλημάτισε εκείνο που είπες κάποτε σε μια συνέντευξή σου, ότι δεν ήλθε ποτέ το παιδί σου να σε αγκαλιάσει σε καμμιά παράστασή σου. Σε τούτη την κουβέντα σου, που αληθινή είναι, σου λέγω πως, τα μεγάλα όντα του ιερού προορισμού, δεν καταθέτουν το είναι τους στη ύλη.
Αγαπητή Μαρία, έχω πολλά να σου ειπώ, μα φοβάμαι πως δεν θα μου το συγχωρήσει ο χώρος του χαρτιού. Τα μουσικά θέματα περιμένουν στο μυαλό μου σωρό. Από το πλήθος των θεμάτων ανασύρω ένα, που και εγώ το βρήκα πραγματικά υπέροχο και σωστό. Έλεγες πως η άρια από την «Τόσκα» του Πουτσίνι «Vissi d’arte, vissi d’ amore» δεν αρμόζει μουσικά μέσα στην όπερα αυτή. Το διαπίστωσα, ότι πράγματι κόβει την πλοκή της υπόθεσης. Να, στο σημείο αυτό η μεγαλοφυΐα σου ως μουσικός!
Γρήγορα σε αυτό το γράμμα σου λέω πως όλοι σήμερα αναγνωρίζουμε την προσφορά σου στην παγκόσμια μουσική. Εσύ ξέθαψες του παρελθόντος ξεχασμένες όπερες και άλλα έργα. Για σένα ειπώθηκε ότι δεν διδάχτηκες από την τέχνη αλλά αυτή από σένα Ακόμη ότι χώρισες την ιστορία του μελοδράματος στην «προ Κάλλας» και «μετά Κάλλας» εποχή, και αυτό που λέει η παγκόσμια κριτική για σένα, πως, ήξερε ο Μπελλίνι πως θα γεννηθεί μια Κάλλας γι’ αυτό έγραψε τη «Νόρμα».
Κλείνω το γράμμα μου με μιαν ερώτηση; Άραγε υπήρξε η Κάλλας; Την ακούσαμε ποτέ, ή πλάσαμε μια Κάλλας με τη φαντασίας μας επειδή την είχαμε ανάγκη; Αισθανθήκαμε ποτέ σε όλο το βάθος τους, τούς θείους ηχητικούς παλμούς που υπάκουαν στο αρμονικό που τους ερμήνευε; Άραγε υπήρξε η Κάλλας φτιαγμένη απ’ ανθρώπινο υλικό;
Κείμενο και φωτογραφίες: Γεράσιμος Γαλανός για την ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Πηγή άρθρου: Πολιτιστική Επετηρίδα ΟΔΥΣΣΕΙΑ, odusseia.gr