απελευθέρωση του ανθρώπου από μια ζωή κατά συνήθεια και από ό,τι μια τέτοια ζωή συνεπάγεται. Η συνειδητοποίηση της ιστορίας ως και ο τρόπος ζωής έχουνε κατακτήσει αυτόν τον στόχο μας επιτρέπουν να ζούμε μια ζωή που αξίζει να την υπερασπιζόμαστε, μια ζωή με επίγνωση εμπειρίες, με κατ’ επίγνωσή επιλογές, σε όποιο βαθμό αυτή είναι δυνατή με μετατροπής τής ανάγκης σε ελευθερία.
Το ιστορικό μυθιστόρημα αποτελεί μια από τις καλύτερες μορφές διαλόγου με την Ιστορία. Στα Ιόνια Νησιά το ιστορικό μυθιστόρημα έχει βαθειές ρίζες. Κρίνοντας από δυο συγγραφείς στο σημερινό τραπέζι την κ. Λειβαδά και τον κ. Παργινό. Μπορούμε να έχουμε τη βεβαιότητα ότι το μέλλον είναι λαμπρό στα Ιόνια.
Τα Ιόνια και κυρίως η Κεφαλλονιά της Αγγλοκρατίας και η ζωή στην Κεφαλλονιά της Αγγλοκρατίας είναι το θέμα της κ. Λειβαδά. Η Κεφαλλονιά της κ. Λειβαδά δεν είναι απλώς ο γεωγραφικός χώρος όπου εκτυλίσσεται το μυθιστόρημά της. Η Κεφαλλονιά παρουσιάζεται ως ο τόπος που σφραγίζει τις ηρωίδες και τους ήρωες και τα έργα τους. Ντόπιους και ξένους. Είναι συγχρόνως ο φυσικός, ο μυθικός, ο συμβολικός τόπος όπου συμβαίνει η ιστορία και όπου το φυσικό και το υπερφυσικό δεν χωρίζονται από σύνορα αδιαπέραστα. Έτσι η Κεφαλλονιά, και η κ. Λειβαδά είναι ΕΝΑΣ ΤΡΟΠΟΣ να ζεις τον τόπο στον τόπο σου, να μετέχεις στη ζωή του τόπου σου του ιστορικού, του συμβολικού, του φυσικού τόπου.
Ίσως έτσι διαφέρει ριζικά και από τον καταπατητή, από αυτόν που φιλοδοξεί να εξουσιάσει, από τον περαστικό, από τον τουρίστα, από τον χρήστη, τον καταναλωτή του τόπου. Η σεισμικότητα του φυσικού υπεδάφους αυτού της Κεφαλλονιάς παρουσιάζεται από την κ. Λειβαδά «ομοιοπαθητικά» συνδεμένη με το πολιτισμικό, το ψυχικό υπέδαφος των Κεφαλλονιτών από την εποχή του μύθου στην εποχή της ιστορίας στην περιοχή της πολιτικής.
Η αίσθηση του υπερφυσικού στην επαφή όχι μόνον με τον σεισμό, αλλά επίσης επαφή με την φυσική ομορφιά του τόπου αποδίδεται πανέμορφα από την κ. Λειβαδά, όταν για παράδειγμα, μια παρέα ηρώων της βρίσκεται στο δάσος του Αίνου. Η ομορφιά και η βίωσή της παρουσιάζεται αριστοτεχνικά παράλληλα με την βαρβαρότητα και προσπάθεια για οικειοποίηση της φύσης, ιδιοποίηση του φυσικού και μοναδικού μνημείου. Ένα μνημείο παραδομένο στην αγριότητα των τοπικών γιδοβοσκών αφημένο να παλεύει ανάμεσα στη Σκύλα της ιδιοποίησης – εμπορευματοποίησης και στη Χάρυβδη των πυρκαγιών των γιδοβοσκών. Μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα, αλλά και μπροστά στη θέα της ανυπέρβλητης ομορφιάς ο ήρωας της κ. Λειβαδά μονολογεί όπως ο Όσκαρ Wilde στους Αγίους Δέκα της Κέρκυρας: «πώς να μην γεννάει Θεούς αυτός ο τόπος. Εδώ διαμένουν ακόμη». Δεν ηθικολογεί οικολογικά η κ. Λειβαδά. Κατεβαίνει βαθειά στην ανθρώπινη φύσκ και την δυνατότητα να δονείται από Ομορφιά που την περιβάλλει.
Με τον ίδιο φυσικό τρόπο η κ. Λειβαδά μάς αποκαλύπτει τις τραγικές, τις συγκλονιστικές στιγμές αφύπνισης, στιγμές μεγάλης άρνησης όπου συντρίβονται τα δεσμά των ηρώων της, όπου συντρίβονται τα δεσμά της κατά συνήθεια ζωής: τα δεσμά μια ηθικής συμβιβασμού, μιας ηθικής υποταγής.
Είναι στιγμές όπου ο αναγνώστης πραγματικά συμπάσχει με τους ήρωες της κ. Λειβαδά. Συμπάσχει στη σύγκρουση με τον εαυτό τους, με την ψυχή τους, με τους θεσμούς, ακόμη και με την πατρίδα όταν αυτή δεν ταυτίζεται, δεν υπηρετεί μια ζωή σε ελευθερία. Ομορφιά. Αξιοπρέπεια. Δικαιοσύνη. Η ανομία, η αδικία με ή χωρίς ντροπή δεν είναι προνόμιο και χαρακτηριστικό μόνο των αποικιοκρατών, αλλά και των ντόπιων. Κατά τον ίδιο τρόπο η αντίθεση Δικαιοσύνης – Αρετής. Όμως το σύστημα της επικυριαρχίας και της υποτέλειας σε σχέση λαών είναι πηγή αναπαραγωγής ανθρωπίνων αδυναμιών και αρρωστημένων ανθρωπίνων σχέσεων.
Στο επίπεδο της ανθρώπινης φύσης, πέρα από πολιτισμικά σύνορα στα αιώνια θέματα της φιλίας, του έρωτα, του θανάτου, του πόθου, του φόβου της ελευθερίας., της μοίρας, των ανθρωπίνων δυνατοτήτων, η κ. Λειβαδά φαίνεται να είναι στον καλύτερο εαυτό της. Στην εκτός ορίων σύγκρουση της τραγικής ηρωίδας Σεμίνας με τον αχρείο σκληροτράχηλο, από αγγλικού τύπου προξενιό, σύζυγό της, με κεφαλλονίτικη ηφαιστειακή εκρηκτικότητα δηλώνει: «Αν ο πατέρας μου ξέχασε να σας ενημερώσει για το πώς μεγάλωσα, θα το κάνω εγώ. Μεγάλωσα με την Κυμώ που μιλά Ελληνικά, που σκέφτεται Ελληνικά, που κουβαλάει την Ελλάδα». Το ερώτημα καλλιεργείται αυτόματα στον αναγνώστη: «Πώς ωριμάζει μια τέτοια στιγμή; Πώς κάποιες ψυχές φτάνουν σε αυτήν την κορύφωση τής χωρίς επιστροφή επιλογής; Πώς δεν λυγίζουν μπροστά σε διλήμματα με ποιους θα πάνε και ποιους θα αφήσουν; Είναι αυτή η κατάκτηση αποτέλεσμα θείας χάριτος, δωρεάς, είναι αναπότρεπτη πορεία, είναι αριστοτελική ενδελέχεια, ή μήπως η κοπιώδης και μαρτυρική άνοδος «Στα σκαλοπάτια τ’ Ουρανού» συναντά την κατερχόμενη χάρη; Και κάποιες άλλες σέρνονται ανάμεσα στα μεγάλα και στα μικρά. Η κ. Λειβαδά, αφού μας αφήνει με τους ήρωές της και μέχρι εκεί, μας αφήνει να το ψάξουμε. Μας δίνει όμως και νύξεις απάντησης.
Τα σφυριά που σφυρηλατούν τη ζωή μας φέρνουν αποτέλεσμα αν «πάντα ξυπνά, πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μας». Πόσο λειψά τα μάτια μας; Πόσο τυφλοί μπορεί να είναι οι άνθρωποι ώστε να μην ανιχνεύουν αμέσως τους δικούς τους ανθρώπους; Και πόσες φορές αυτοί περνούν από δίπλα μας απαρατήρητοι και δεν τους απλώνουμε το χέρι; Δοξάζω όμως όποιες δυνάμεις μάς οδήγησαν στην αποκάλυψη.
Παράλληλα η κ. Λειβαδά μάς δείχνει πως όταν κάποιοι δεν έχουν λειψά μάτια, όταν κάποιοι ανιχνεύουν αμέσως αυτούς που από τη φύση τους είναι, αλλά και θέλουν, και μπορούν να είναι δικοί τους. Τότε, πολλές φορές, αν όχι τις περισσότερες, Τείχη, θεσμοί Λαιστρυγόνες, θεσμοί Κύκλωπες, θεσμοί Προκρούστες ορθώνονται για να μας εμποδίσουν. Οικογενειακοί προσδιορισμοί, πολιτισμικοί προσδιορισμοί, ταξικοί προσδιορισμοί, λειτουργούν ως ζουρλομανδύες ενάντια στην ανθρώπινη ελευθερία. Αμαρτίες και αρετές γονέων επίσης παιδεύουν τα παιδιά τους. Λειτουργούν ως μοίρα, ως ρίζα και προσωπική στάση. Οι ήρωες της κ. Λειβαδά βέβαια δεν υποτάσσονται όλοι στην έξωθεν επιβαλλόμενη ζωή. Δεν αποδέχονται τους ρόλους που η εποχή, ή η τάξη, ή η ιστορική στιγμή επιβάλλει. Όμως και η άρνηση της υποταγής και η υποταγή έχουν κόστος, κόστος ουσιαστικό, αλλά διαφορετικό, αλλά κόστος που σημαδεύει τη ζωή.
Οι λίγοι, οι ανυπότακτοι όπως ο τρελός του χωριού, ο σαλεμένος σε ρόλο «κατά Χριστόν σαλού», λειτουργεί ως δίκης οφθαλμός. Βλέπει, προβλέπει, αναγγέλλει την Νέμεση που έρχεται. Η Λαγουρέτα με τον δικό της τρόπο έχει αίσθηση της Δίκης. Αναλαμβάνει να θυσιασθεί αποχωριζόμενη από κάθε επαφή με τον κόσμο που την συνδέει με το παράνομο έρωτά της και το παιδί της. Προσπαθεί έτσι να αποτρέψει τη Νέμεση από έγκλημα που δεν έκανε, αλλά που ίσως λειτουργούσε σε βάρος του παιδιού της, του καρπού του παράνομου έρωτά της.
Κατά συνέπεια ούτε η υποταγή στη μοίρα φέρνει την ευτυχία στους ήρωες της κ. Λειβαδά, ούτε η άρνησή της, ούτε η παραδοχή στην ερωτική μανία, στην χωρίς αιδώ και φόβο ηδονή, ούτε η παράδοση στη μοίρα της κατάκτησης, του έρωτα, του χρήματος λυτρώνει. Ούτε η γνώση των μελλούμενων , ούτε η φυγή στα ναρκωτικά.
Μόνον η ευγενική ανιδιοτελής προσφορά χαράς, ευτυχίας, αναγνώρισης της ομορφιάς του συνανθρώπου λυτρώνει.
Σε ευχαριστούμε Ευρυδίκη για την ευκαιρία που μας έδωσες για ένα αφυπνιστικό διάλογο με τον εαυτό μας, και όχι μόνον με την ιστορία. Σε ευχαριστούμε για του Ντοστογιεφστικού επιπέδου ανεβοκατέβασμα «Στα σκαλοπάτια τ’ Ουρανού».
Κέρκυρα, 27 Σεπτεμβρίου 2014
Γεώργιος Σκλάβούνος
Πρόεδρος της UNESCO Ioνίου
Κοινωνιολόγος – Οικονομολόγος
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 1.10.2014