ΜΕΡΟΣ 1ο
Το σύντομο αυτό μελέτημα το είχα ξεκινήσει πριν τους σεισμούς, με αφορμή την λειτουργία που έγινε στο μοναστήρι στο Κορωνάτο για τους σεισμούς της 23ης Ιανουαρίου 1867. Όμως με «έπιασαν» οι φετεινοί σεισμοί και το εγκατέλειψα γιατί έδωσα βαρύτητα στην μετάδοση νέων και ανακοινώσεων λόγω ακριβώς της κρίσιμης κατάστασης. Πρόκειται για τους μεγάλους σεισμούς που έχοντας κέντρο ισοπέδωσης την Παλλική επέδρασαν καταστροφικά και σε άλλα μέρη της Κεφαλλονιάς. Ιδιαίτερα δε για τους σεισμούς του 20ου αι. θα μπορούσα –υπό συνθήκες γαλήνιας ζωής- να βρω πολλά στοιχεία από τον τοπικό τύπο στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη, αλλά και για αυτούς προηγούμενων αιώνων τα Αρχεία βρίθουν αναγραφών. Ας πούμε πως οφείλω να το πράξω όταν με το καλό τελειώσει αυτό το μαρτύριο για όλους μας.
Ευρυδίκη Λειβαδά
1636, 30 Σεπτεμβρίου. Σεισμός 7,2R καταστρέφει το Ληξούρι, το Αργοστόλι και την νότια Κεφαλλονιά. Οι μετασεισμοί διήρκεσαν μέχρι το 1637. Στο Ν.Α. μέρος της Κεφαλλονιάς καταβυθίστηκε αρχαία πόλη. Θύματα περίπου 525 και τριπλάσιοι τραυματίες. Απώλεια περιουσιών και ζώων βυθίζει τους φτωχούς χωρικούς σε περισσότερη ανέχεια. Ακολούθησαν ισχυρά καιρικά φαινόμενα.
1658,24 Αυγούστου: 7 R «χτυπούν» την Παλλική. 320 νεκροί. Ερειπώνονται και εγκαταλείπονται το μοναστήρι στα Γεριά. Κατέρρευσαν 500 σπίτια, βυθίστηκαν ολόκληρες περιοχές, πτώσεις βράχων απέκλεισαν χωριά.
1714, 28 Αυγούστου: Βίαιος σεισμός, η γη άνοιξε, 280 σπίτια ισοπεδώθηκαν. Δημιουργήθηκαν θερμές πηγές. «Έκαμε στο μέρος της Παληκής πολλόταταις και μεγάλαις ζημίαις εις τα χορία, πράμα οπού επίγα και ήδα με τα μάτια μου. Έκαμε μικρούς έως του Αγίου Γερασίμου κάθε μέρα και νίχτα».
1723, 18 Φεβρουαρίου. Σεισμός 6,7 R ισοπεδώνει το Ληξούρι, καταστρέφει αρκετές οικίες στο Αργοστόλι και στην Έρισσο. Αφήνει πίσω του πολλούς νεκρούς. Επιπλέον παρατηρήθηκε παλιρροϊκό κύμα. Άγρια καιρικά φαινόμενα αποτελείωσαν ό,τι άφησε πίσω του ο σεισμός, ενώ οι κάτοικοι δεν ησύχασαν μέχρι τον Μάϊο από τους μετασεισμούς.
1741, 23 Ιουνίου: 6,4 R ισοπέδωσαν ολοσχερώς το Ληξούρι κυρίως. Οι μετασεισμοί σταμάτησαν μετά τον Δεκέμβριο.
1766, 24 Ιουλίου: 7R κατέστρεψαν Παλλική, Αργοστόλι και Έρισσο, ενώ νότια έφθασαν μέχρι τη Ζάκυνθο. 20 άτομα νεκρά και πολλοί μετασεισμοί. «και στις 11 Ιουλίου έγινε σισμός φοβερός, εχαλαστίκανε χορία ολόκλιρα και εκλισιές και εκρατούσανε η σισμή μέρα κε νύχτα όλον τον Ιούλιο».
1767, 22 Ιουλίου: 7,2 R «χτυπούν» την Παλλική και καταστρέφουν το Ληξούρι. 300 νεκροί στην περιοχή. Καταστροφή οικιών, αποθηκών, εκκλησιών. Μόλυνση υδάτων και συνέχιση μετασεισμών για ενάμιση μήνα. «Ιουλλίου 11, τιν ίδια ωρα του άνωθεν σισμού τρις ώρες της ημέρας έγινε σισμός διπλός από τον άνοθεν. Καταχαλάστι το νισί και εφίγανε φαμελιές από την Παλικίν ης τον Μορέα και εκρατούσανε μίνες η σισμή μικρί και με της ηκόνες λητανίες κοντίνουα».
1833 (χωρίς λοιπά στοιχεία): Σοβαρές καταστροφές στο Ληξούρι.
1867, 23 Ιανουαρίου: (με το νέο ημερολόγιο 4.2.1867). 7,4 R καταστρέφουν στις 6 τα χαράματα την Παλλική από άκρη σε άκρη. Μισό λεπτό διήρκεσε ο σεισμός όμως φάνηκε στους κατοίκους σαν ατελείωτος εφιάλτης. Η γη δεν σταμάτησε να σείεται καθόλου και γύρω στις 11:00 νέος σεισμός κατερείπωσε ό,τι είχε ξεχάσει ο προηγούμενος Τόσο μεγάλες ήταν οι καταστροφές και τόσο πολύ διήρκεσαν οι μετασεισμοί ώστε πολλοί εγκατέλειψαν οριστικά την περιοχή. Στις 22 Ιανουαρίου το βράδυ, στις 20:00 οι κάτοικοι ένοιωσαν ελαφρά δόνηση. Στην πραγματικότητα, όπως ο Η. Τσιτσέλης σημειώνει, άσχημα καιρικά φαινόμενα συνέβησαν τον προηγούμενο χρόνο. Ο σεισμός «χτύπησε» την Παλλική καθώς μέτρησε περισσότερες ανθρώπινες και υλικές απώλειες. Στα χωριά Αγία Θέκλη, Ρίφι, Δαμουλιανάτα, Καμιναράτα, Καλάτα, Δεματορά, Κουβαλάτα, Λουκεράτα, Τυπαλδάτα, Σουλλάροι, Μιχαλιτσάτα και Μαντζαβινάτα όλα τα σπίτια κατερειπώθηκαν. «Ενταύθα εν τη κυρία εστία του σεισμού φαίνεται ότι ευθύς η πρώτη δόνησις απετέλεσε σχεδόν την καταστροφή» έγραψε ο Ιωσήφ Παρτς. Δεν καταστράφηκαν ολοσχερώς τα Παρισάτα, τα Μονοπωλάτα, τα Βιλλατώρια, οι Βόβυκες και η Κοντογενάδα. Εκτός από την Παλλική καταστροφές σημειώθηκαν στη Λειβαθώ (Κοριάννα, Κλείσματα, Λακύθρα), στη Θηνιά και σε Κουρουκλάτα και Δειλινάτα. Το καμπαναριό στον Παντοκράτορα έγειρε προς τα ΒΑ, ενώ δίπλα στο ποτάμι άνοιξε ρήγμα πλάτους 1μ. και μήκους 110 μ. περίπου. Στην Κορωνιώτισσα μιλούσαν για θαύμα. Η εικόνα της Παναγίας του θρόνου δάκρυσε κι έπεσε, γεγονός που εορτάζεται μέχρι σήμερα κάθε 23 Ιανουαρίου αποβραδίς. (Θα προσπαθήσω να αναρτήσω όσες περισσότερες μαρτυρίες βρω για αυτόν τον σεισμό καθώς παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με αυτούς που ζούμε τώρα και που δεν έχουν τελειωμό).
1905, 3 Ιουνίου: Μεγάλος σεισμός 5,5 R ισοπεδώνει για άλλη μια φορά το Ληξούρι και τη γύρω περιοχή. Δεν υπάρχουν περισσότερα στοιχεία γι’ αυτόν.
1932, 9 Μαρτίου: 5,6R ταλανίζουν τους άτυχους κατοίκους της Παλλικής προκαλώντας μεγάλες ζημιές ιδιαιτέρως στο Ληξούρι.
1940, 2 Ιανουαρίου: 5,2 R «χτυπούν» το Λιβάδι. Αρκετές καταστροφές όχι μόνον εκεί, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.
1943, 14 Φεβρουαρίου: 5,8 και 5 R στην Παλλική. Ήδη όμως από τον Ιανουάριο είχαν ξεκινήσει ισχυροί σεισμοί στο βόρειο μέρος του νησιού (17 Ιανουαρίου 5,6 R) και συνέχισαν στις 22 Μαΐου με 5.5 και στις 16 Ιουνίου με 5R στις περιοχές Πρόννων – Ελειού.
1953, 12 Aυγούστου: 7,2 R στέλνουν Αργοστόλι και Ληξούρι στην ιστορία. Ο σεισμός αυτός έχει χαρακτηρισθεί ως ένας από τους πλέον καταστροφικούς της Ελλάδος. Οι σεισμοί είχαν ξεκινήσει από τις 9 Αυγούστου στην Ιθάκη με 6,4 R, συνέχισαν στις 11 του μηνός με μέγεθος 6,8R στη Σάμη, στο Πυργί, στους Πρόννους, στον Ελειό και στην Εικοσιμία. Στις 12 το πρωί 5,2 R προετοιμάζουν Αργοστόλι και Ληξούρι για το ισοπεδωτικό «χτύπημα» που έγινε στις 11:25΄. Οι ισχυροί μετασεισμοί συνέχισαν μέχρι τον Σεπτέμβριο.
1972, 17 Σεπτεμβρίου: 6,3 R «χτυπούν» Χαβριάτα, Δαμουλιανάτα, Ρίφι, Κουβαλάτα. Δεν έχουν καταγραφεί θύματα, όμως οι υλικές ζημιές είναι μεγάλες (σπίτια, αποθήκες κ.α.). 108 σπίτια γκρεμίστηκαν .
1983, 17 Ιανουαρίου: 7 R καταγράφονται στη θάλασσα νοτιοδυτικά της Κεφαλλονιάς. Ακολουθεί πλούσια μετασεισμική ακολουθία. Στις 19 του μηνός νέος μεγάλος σεισμός 5,8R πλήττει την Παλλική με επίκεντρο την Αγία Θέκλη και επαναλαμβάνεται στις 23 Μαρτίου. Πλήττεται η Αγία Θέκλη ξανά από 6.4 R, ενώ από τις 17 Ιανουαρίου μέχρι τις 14 Μαΐου στην ίδια περιοχή σημειώνονται 10 μετασεισμοί έντασης 5+ R.
2013, 16 Ιανουαρίου: Για στοιχεία βλ. τη σχετική φωτογραφία.
Kαι φθάνουμε στο σήμερα όπου τα τραγικά γεγονότα δεν έχουν σταματημό.
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΕΙΣΜΟ ΤΗΣ 23ΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1867
ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ από το αρχείο του Γεράσιμου Σ. Γαλανού
Το κείμενο αυτό είναι γραμμένο σε φύλο του Ευαγγελίου που υπήρχε τότε στην Εκκλησιά του Αγίου Νικόλα στο Ρίφι και αναφέρει:
1867 Γενάρη 23 ήμερα Δευτέρα όταν άρχισε να φέγγει ολίγο η ανατολή έκαμε ένα σεισμό κατά χριστιανονε έτσι οπού στα χωριά μαλιστα της Ανωης δεν έμεινε πετρά πάνω στην άλλη πετρά ακόμα και τα μεσοχώρια Οι εκκλησιές Ρίφι Αγ Θεκλη κ α (Αναφέρει σχεδόν όλες τις εκκλησίες στα χωριά της Παλλικής ) Σε όλη την Παλλική χώρα και χωριά όλες χάλασαν εκ θεμελίων και όλες αυτές ήταν σχεδόν νεοκτησμενες Εξόχως Ρίφι Δαμουλιανάτα Λιβιεράτα Γενατάτα Δεν γνώριζαν άνθρωποι ως καθώς έγινε ο τόπος τα σύνορα του κήπου και της εκκλησιάς Γκρεμιστήκαν πέντε ανεμόμυλοι ένας στο Ρίφι δυο στα Δαμουλιανάτα ένας στην Κοντογενάδα και ένας στον Σκηνιά Στο Ρίφι [δεν φαίνεται πόσοι νεκροί ]και στα Δαμουλιανάτα σκοτωθήκαν 43 άνθρωποι στον τόπο και υπέρ τους 50 λαβωμένοι Εις τα αλλά χωριά δεν γνωρίζω όμως θέλει γράψει άλλοι Οποίος θέλει σηκώσει αντίγραφο από τούτα έχει το ελεύθερο ιδε και ήθελε κόψει το φύλο να το πάρει να είναι αφορεσμένος από Πατρός Υιού και Αγίου Πνεύματος απ όλους τους Αγίους και από εμέ Αμήν Αμήν Αμήν Διονύσιος Ιερομόναχος Θεοτοκάτος Από Χωρίον Ρίφη Έγραψα
Αναμνηστική πλάκα
Σε όλη την Κεφαλλονιά έχει σωθεί μόνον μια πλάκα αναμνηστική του μεγάλου και καταστροφικού σεισμού. Βρίσκεται στην πλατεία των Μηνιατών στο Ληξούρι στο σπίτι της Άννας Καλογηροπούλου:
Ενθυμού ω διαβάτα / Τρομεράν σεισμού φοβέραν / Πρόσεχε μη λησμονήσης / Την φρικώδη εκείνην ημέρα / Του Ιανουαρίου τας 23 / Που τότε κατεστράφη / Η ατυχής πατρίς /1867.
Αναγραφές σε αρχεία ναών
«Τη 23 Ιανουαρίου, ημέρα Δευτέρα, εις τας 6 πρωϊνάς συνέβη ο τρομερός εκείνος σεισμός, όστις κατερείπωσε την άτυχον πόλιν Ληξουρίου και τας περισσοτέρας εκ των εξοχών της, και πολλούς έθαψεν υπό των ερειπίων της. Οι σεισμοί ηκολούθησαν τρομεροί επί πολλάς ημέρας, ακολούθως ολιγόστευσαν, οι δυστυχείς πολίται εισήλθον υπό των ερηπείων των και το Σχολείον μόλις ήρχισε τη 21η Απριλίου ε.ε.».
«Σεισμός μέγας έγεινε εις Κεφαλληνίαν εις τους 1867, Ιανουαρίου 23, οπού σχεδόν κατεδαφίσθη όλη η νήσος, και πολύ περισσότερον το δυστυχές Λειξούριον, τα Καραντινάτα, τα Κωριάνα και πολλά άλλα χωριά της νήσου ταύτης, Νικόλαος Διακρούσις».
«Μη γένοιτο Κύριε εις τον αιώνα τοιούτον μέγα κακόν. Νικόλαος ιερεύς Σφαέλος».
«1867, χιλίους οκτακοσίους εξήκοντα επτά, Ιανουαρίου 23 ε.σ. ώρα 6 έκτη π.μ. Σεισμός μέγας και καταστρεπτικώτατος κατέστρεψεν την νήσον μας Κεφαλληνίαν, εξερετικώς δε την επαρχίαν Πάλης, και κατεξοχήν τα χωρία Αγίαν Θέκλην. Ο υπογεγραμμένος ευρεθείς εντός της εκκλησίας της το αυτό του χωρίου φέρον όνομα (ήτον ημέρα Δευτέρα) ορθρίζον καθό εφημέριος αυτής, εν ω είδα την πρώτην κίνησιν του σεισμού, δεν έτρεξα αμέσως, αλλά αφ’ ου είδον τον συνεφημέριον Δωρώθεον Ιερομ. Λιβιεράτον και έφυγε, απελπισθείς και εγώ, έτρεξα, ίνα σοθώ, αλλά μόλις και έφθασα εις το τελευταίον στασίδι του δεξιού μέρους του καθολικού της συνήθους πύλης, ίνα εξέλθω, οπού έπεσε όλος ο πλησίον μου δεξιός τείχος, έξω του προαυλίου, κοπείς έως εξ πόδας άνοθεν της γης, και οπού μόλις έφθασε ο ασβέστης τον φεύγοντα συνεφημέριόν μου, εγώ δε, πεύτοντας όλη η στέγη, οικονομικώς μου εθαυμάτισε σχεδόν όλα τα μέρη του σώματος και κατ’ εξαίρετον επάνω του τράχηλου, και μετά 40 ημέρας τελείως ιατρεύθην (είπον οικονομικώς, διότι ευρέθην πλακωμένος σιμά εις το προρρηθέν στασίδη, και μετά 10 λεπτά ήλθον άνθρωποι και με απεστέγασν). Σωθείς ως εκ θαύματος, πηγαίνων εις το σπήτι μου, εύρον αυτούς κε του φόβου ημιθανείς και την θείαν μου και ανηψιόν μου θύμα γεγομένους, και μετ’ αυτούς και άλλους 33 άνδρας, γυναίκας, βρέφη εντός του χωρίου Αγίας Θέκλης, Ρίφη, Δαμουλιανάτα 42, Κοντογενάδα 2, εις εσπέρας ελθόντες από Αθέρα ξένοι, Σκηνέα 10, Δεματορά 2, Χαυδάτα 1, Βλιχάτα 1 Δελλαπορτάτα 4, Κουβαλάτα 10, Λουκεράτα, Καμιναράτα 5, Ιερά Μονή Κηπουραίων 2 Μοναχοί, Αγάπιος και Σωφρόνιος, Χαυριάτα 4, Μαντζαβινάτα 7, Ιλάροι 4, Βουνή 3 και εις πόλιν Παλαίου έως 35. Εις δε τα λοιπά μέρη της νήσου, επειδή και η ζημία ήταν ολιγώτερον, ούτω και τα θύματα, εκ πληροφοριών καθώς μανθάνω, είναι ολιγώτερον των 20, εκτός των τραυματισθέντων. Αι οικίαι κατεστράφησαν μάλιστα του δήμου Ανωγητών, ου και εγώ ειμί δημότης. Εις πολλά μέρη δεν γνωρίζεται μετά βίας πού ήτον του ενός ή του άλλου το οσπήτιον.
Μετά τον πρώτον σεισμόν και άλλοι ακολούθησαν, ολίγον τι μικρότεροι, και εκ διαλημμάτων εγκρίμνιζαν τα απομινάρια του πρώτου. Οι άνθρωποι εμίναμεν εις αθλίαν κατάστασιν, διότι άστεγοι (μάλιστα τας πρώτας ημέρας), πεινασμένοι οι πλείστοι. Ό,τι έκαμε η φιλανθρωπία των εντός και εκτός του κράτους Χριστιανών, οι οποίοι μόλις τω έμαθον εν τω άμα έστειλαν αρκετά βοηθήματα και εις τρόφιμα και εις ξυλικίν και εις χρήματα (εάν οι επιτροπεύοντες δικαίως τα διανέμουν), ως και αυτός ο Μ. Βασιλεύς ημών ουκ ώκνησε να εισέλθη να ίδη ιδίοις όμμασι τον καταστραφέντα λαόν του. Ήλθε και εσυγγινήθη τα μέγιστα και εδιέταξε και εξ ιδίων του βοηθείας. Οι σεισμοί εξακολουθούν έως την σήμερον βαθμηδόν ολιγότεροι και μικρότεροι, εν ω την πρώτην εβδομάδα, αν ήθελε γίνη παύσις των δονισμών, ημισείαν ώραν μετά την παύσιν άρχιζαν οι δονισμοί και αι βοαί, 2 και τρεις το λεπτόν της ώρας. Ρύσαι ημάς Θεέ της οργής της δικαίας καθ’ ημών γενομένης.
Εσημειώθησαν τα ανωτέρω παρ’ εμού του μετά 13 ημέρας μετά τον πρώτον σεισμόν, ελθόντος και εφημερεύοντος εν τω χωρίω Ραζάτα του Δήμου Φαράκλων, εν τη εκκλησία του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου, ελθόντος συν γυναιξί και τέκνοις, ένεκα της εκ θεμελίων καταστρεφείσης οικίας μου εν Αγία Θέκλη.
Εγράφη εν τω χωρίω Ραζάτα, εν τη οικία της εκκλησίας, την 11ην ώρα π.μ. του μηνός Μαϊου 2 άγοντος, και οπού έως από της χθες σεισμόν δεν ήκουσα του 1867. Υπογράφομαι Ευαγγελινός ιερεύς Λιβιεράτος εφημέριος».
O Oργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας για τον σεισμό του 1867 στο Ληξούρι
Σημειώνει επ’ ακριβώς στο δικό του site (μεταφέρω ακριβώς όπως είναι γραμμένα χωρίς την παραμικρή παρέμβαση):
Σεισμός μεγέθους 7,2 έπληξε στις 4 Φεβρουαρίου 1867 την Κεφαλονιά. Οι μεγαλύτερες εντάσεις παρατηρήθηκαν στη χερσόνησο της Παλικής όπου βρίσκεται και το Ληξούρι (2 μόνο σπίτια δεν καταστράφηκαν). Ολοκληρωτική καταστροφή υπέστησαν τα χωριά Κατωή, Ανωή, Νισοχώρι, Θυννιός, Δελλαπορτάτα, Κουραλάτα, Μεταξάτα, Καλιγάτα, Αγία Θέκλα, Σχοινιά, Ποριοράτα και Βαρόσκες. Τουλάχιστον 224 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 2612 σπίτια κατέρρευσαν. Παρατηρήθηκαν φαινόμενα ρευστοποίησης, διαρρήξεις στο έδαφος, βραχοπτώσεις και μικρό θαλάσσιο κύμα βαρύτητας. Μικρότερες καταστροφές προκλήθηκαν στη Λευκάδα και την Ιθάκη. Ασήμαντες ήταν οι βλάβες στην Ζάκυνθο, την Κέρκυρα και την Αιτωλία.
ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΛΕΙΒΑΔΑ
Φωτογραφία: Γκρεμισμένα σπίτια στο Ληξούρι το 1867. Χαλκογραφία του F.Fouque
Στη δεύτερη ο σεισμός της 16ης Ιανουαρίου 2013.
Πηγές :
Βεργωτής Παναγής, «Ο σεισμός της 23 Ιανουαρίου 1867»
Γκέλης Κωνσταντίνος, Ιερά Μονή Κορωνάτου, Αθήνα 1995
Μοσχόπουλος Γεώργιος Ν., Μαραβέγια Κώστα Κατερίνα, Αργοστόλι, Σεισμοί 1953, Κοργιαλένειο Ίδρυμα, Αργοστόλι 2007
Παπαζάχος Β. & Παπαζάχος Κ., Οι σεισμοί της Ελλάδας, εκδ. ΖΗΤΗ, Θες/κη, 1989
Παρτς Ιωσήφ, Κεφαλληνία και Ιθάκη, Αθήνα 1892
Τσιτσέλης Ηλίας, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, Τ2 (1960)
Σολωμός Γ., «Η εν Κεφαλληνία Σύμβασα καταστροφή»,» Tύποις «Η ΠΡΟΟΔΟΣ 1867