Αυτές υπήρξαν οι αιτίες για να προσφερθεί, ένα τόσο περίλαμπρο μνημείο, στον εν ζωή αρμοστή, που είχε ανάγκη να επιδείξει στους εργοδότες του την ευγνωμοσύνη των ιθαγενών ως απάντηση στις κατηγορίες του Καποδίστρια, στο υπόμνημα των τριακοσίων Ζακυνθινών καις τις εξεγέρσεις των χωρικών. Υπήρξαν βεβαίως πρόθυμοι να στηρίξουν τον αρμοστή, όπως πάντα υπάρχουν.
Να παραμένει λοιπόν και να κοσμεί την άνω πλατεία μας το περιστύλιο, ανά τους αιώνες ως όμορφο μνημείο πλήρους αντιστροφής και διαστρέβλωσης της ιστορίας.
Το Πάσχα του 1819 ο Ιωάννης Καποδίστριας βρίσκεται στην Κέρκυρα. Την ίδια μέρα ο Κυβερνήτης προσέφερε ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟ γεύμα την μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών που έχουν έρθει στη Κέρκυρα να τον συναρτήσουν.
Την ίδια μέρα, την ημέρα του Πάσχα φθάνουν και αποβιβάζονται στην Γαρίτσα οι εκπατρισθέντες Πάργιοι, μετά την πώληση της πατρίδας τους στον Αλή Πασά.
Η μεν Αγγλία αποφάσισε την πώληση ο δε Αρμοστής της στα Ιόνια, Μαίτλανδ, καθόρισε, όπως θα δούμε το ύψος του τιμήματος. Αρνούμενοι της παράδοση της πατρίδας στους αγοραστές της, οι Πάργιοι, δέχθηκαν την Αγγλική απειλή για κοινή, ένοπλη Αγγλοτουρκο-αλβανική εκκένωση της πόλης.
Η οικονομική αποζημίωση (για τους αποχωρούντες από της εκτός κάθε διεθνούς νομιμότητας αλλά και πρακτικής, πωληθείσα πατρίδα τους) είχε ορισθεί από Άγγλους εκτιμητές σε 2.300.000τάληρα. Σέ εκτιμήσεις που ακολούθησαν, μετά από σύμφωνη γνώμη πωλητού και αγοραστού, μειώθηκε το τίμημα στο 1.025.700 τάλιρα
Μετά από συμπόσιο του Μαίτλανδ με το Αλή Πασά στην Πρέβεζα, η αξία της Πάργας έπεσε στο 666.666 τάληρα, (156.000 λίρες Αγγλίας). (Και αυτό ακόμα το ποσό δεν υπήρξε το τελικό γιατί ο Αρμοστής έκρινε ότι έπρεπε οι Πάργιοι να πληρώσουν και τα μεταφορικά του εκπατρισμού τους. υπολογισθέντα στις 6.000 τάλιρα).
Σε πραγματικές τιμές το ποσό των 666.666 ταλίρων αντιστοιχούσε σε μια ελαιοπαραγωγής της Πάργας.
Την Μεγάλη Παρασκευή του 1819, οι Πάργιοι αρνούμενοι να αφήσουν τα κόκαλα των προγόνων στη καταπατημένη πατρίδα, τα ξέθαψαν και τα έκαψαν (στην πλατεία) προκειμένου να πάρουν μαζί τους τη στάχτη. Πήραν και κάποιες οικογενειακές εικόνες. Οι εικόνες των εκκλησιών περιελήφθησαν από τον ευγενή πωλητή στα πωληθέντα αντικείμενα.
Η πώληση της Πάργας, στον Αλη Πασά, δημιούργησε διεθνή κατακραυγή .
Από τον Γάλλο Πουκεβίλ, μέχρι τον Αγγλικό τύπο και την Αγγλική βουλή η καταδίκη υπήρξε σκληρότατη.
Μνημείο κυνικότητας, παραμένει στην ιστορία, για όσους σέβονται και τα γραπτά μνημεία, η απάντηση-δικαιολογία, του ευγενούς υπουργού των εξωτερικών της (πάλαι ποτέ ) Μεγάλης Βρετανίας ,στο λίκνο του κοινοβουλευτισμού, την Αγγλική βουλή, Ότι δια της συνθήκης πωλήσεως της Πάργας η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγνώριζε την Αγγλική προστασία στα Ιόνια
Μετά. Αναχώρηση του Ιωάννη Καποδιστρια από την Κέρκυρα ο Μαίτλανδ διπλασίασε την « προς τους Επτανησίους και τους οπλαρχηγούς τραχύτητα του. Αρνήθηκε να δεχθεί αντιπροσωπεία Παργίων,…(Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 1814-1821.Τάκη Κανδηλώρου. Εν Αθήναις.Τύποις Ν.Δ.Φραντζεσκάκη 1926).
Ποια ήταν η τραχύτητα και το έχουμε περιγράψει και κατά τα φαινόμενα επιβάλλεται να την επαναφέρουμε σε μικρές συμπυκνωμένες δώσεις γιατί κινδυνεύουμε να ζήσουμε την επικράτηση της άποψης του παραδείσου της Αγγλοκρατίας. Σημειώνω ότι στην εποχή της Βενετοκρατίας. Τα Ιόνια Νησιά είχαν θεσμοθετημένο δικαίωμα να αποστέλλουν εκλεγμένους αντιπροσώπους στη Γερουσία της Βενετίας για να παρουσιάζουν και να συζητούν τα προβλήματα των Νησιών. Επι Μαιτλανδ θεωρήθηκε έγκλημα κατά του κράτους η υποβολή υπομνήματος στην Βασίλισσα της Αγγλίας και ως τέτοιο έπρεπε να τιμωρηθεί.
Γιώργος Σκλαβούνος
Eστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 1.12.13